فهرست مطالب
- علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب؛ فاسیای کف پا، التهاب در تاندون آشیل و آرتریت روماتوئید
- مهم‌ترین علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب چیست؟
- روش‌های درمان درد پاشنه پا در منزل
- چگونه از علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب جلوگیری کنیم؟
- در چه صورت باید به دنبال علت درد پاشنه پا سمت چپ یا راست باشیم؟
- آیا درد پاشنه پا خطرناک است؟
- سخن آخر
علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب؛ فاسیای کف پا، التهاب در تاندون آشیل و آرتریت روماتوئید
افراد با برداشتن چند قدم بعد از بلند شدن از خواب این درد ایجاد می‌شود و در برخی افراد حتی بدون قرار دادن پا روی زمین درد پاشنه حس می‌شود. مهم‌ترین علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب فاسیای کف پا یا التهاب تاندون آشیل است. دلایل دیگری مانند شکستگی استرس نیز می‌تواند باعث بروز این شرایط شود. در اکثر مواقع این درد به روش‌های درمان درد پاشنه پا در منزل پاسخ مناسبی می‌دهد ولی درصورتی‌که درد شدید و ادامه‌دار باشد یا برنامه زندگی شما را مختل کند ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که برای درد پاشنه پا به کدام دکتر مراجعه کنیم و باید در اسرع وقت به یک دکتر ارتوپد خوب مراجعه شود تا علت اصلی را تشخیص داده و درمان لازم انجام گیرد.
مهم‌ترین علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب چیست؟
همان‌طورکه در مقدمه نیز گفتیم دلیل درد فاسیای پا هنگام بلند شدن از خواب می‌تواند موارد بسیار متفاوتی باشد و گاهی ممکن است علاوه بر درد با علائم دیگری مانند سفتی همراه شود. موارد مختلفی وجود دارند که می‌توانند علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب باشند. پیش از آنکه برای درد پاشنه پا به کدام دکتر مراجعه کنیم، به برخی از مهم‌ترین این دلایل که بسیار هم رایج هستند، می پردازیم:
فاسیای کف پا
از بین تمامی دلایل ایجاد درد فاسیای پا بخصوص در هنگام صبح بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب فاسیا یا فاشیای پلانتر که به فاشیای کف پا نیز معروف است مهم‌ترین دلیل درد فاسیای پا هنگام بلند شدن از خواب است. فاشیای پلانتار به شرایطی گفته می‌شود که در آن فاسیای کف پا که یک رباط ضخیم از بافت نرم در پایین پای شما است تحریک می‌شود.
علائم این التهاب و تحریک نیز شامل سفتی یا درد در پاشنه پا است که بخصوص در ابتدای صبح هنگام بلند شدن از خواب شدیدتر خواهد بود؛ زیرا در این زمان جریان خون در پا هنوز ضعیف است و خون‌رسانی کامل به ناحیه پاشنه انجام نمی‌شود. به همین دلیل در بسیاری از افراد مبتلا به این وضعیت وقتی کمی از روز می‌گذرد و فعالیت‌هایی انجام می‌شود، درد کمتر خواهد شد.
فاشئیت کف پا اگرچه می‌تواند برای همه افراد بدون در نظر گرفتن جنسیت و در هر سنی رخ دهد ولی بیشتر در ورزشکاران و بخصوص دوندگان شایع است؛ زیرا در این افراد فشار بیش‌ازحدی به پاها و پاشنه‌ها وارد خواهد شد.
در این افراد انجام برخی تمرینات اصلاحی به‌صورت منظم در طول هفته مانند شنا و دوچرخه‌سواری می‌تواند فشار مضاعف ایجاد شده روی پاشنه پا را کاهش داده و علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب ناشی از فاشئیت را رفع کند. همچنین استفاده از کفش‌های مناسب برای هر نوع ورزش و تعویض آن‌ها بخصوص در دوندگان بعد از طی مسیر طولانی می‌تواند تا حد بسیار خوبی از التهاب فاشیای کف پا و درد پاشنه جلوگیری نماید. همچنین معمولاً بعد از کمی قدم زدن هنگام صبح و گرم کردن پا می‌توانید تا حدی درد پاشنه در این وضعیت را تسکین دهید.
ورم غدد کف پا و ایجاد فاشیا اغلب به دلیل آسیب‌های مختلف در طول زمان رخ می‌دهد. معمولاً بهبودی کامل از این وضعیت به زمان و صبوری شما نیاز دارد ولی برای سرعت بخشیدن به بهبودی و جلوگیری از عود مجدد علائم مهم است که در اسرع وقت به یک متخصص ارتوپدی خوب و باتجربه مراجعه کنید و درمان‌های مناسب تخصصی را دریافت نمایید. برخی از موارد که می‌توانند احتمال این عارضه را افزایش دهند، عبارت‌اند از:
- ♦افزایش سن
افزایش سن و روند طبیعی پیری که معمولاً بین 40 تا 60 سالگی بسته به فعالیت‌هایی که قبلاً انجام داده‌اید یا در حال حاضر انجام می‌دهید رخ می‌دهد. - ♦انجام برخی از ورزش‌های خاص
برخی از فعالیت‌های ورزشی سنگین هستند و فشار مضاعفی را بر پاشنه و فاشیا وارد می‌کنند که می‌توانند منجر به درد فاسیای پا شوند. ازجمله این ورزش‌ها می‌توان به ایروبیک، دویدن‌های طولانی و رقص باله اشاره کرد. - ♦مشکلات مکانیکی در پا
برخی از مشکلات مکانیکی در سیستم اسکلتی و عضلانی پا مانند قوس بیش‌ازحد کف پا، صافی کف پا، الگوهای نادرست راه رفتن و … از توزیع مناسب وزن روی پاشنه و پاها جلوگیری می‌کند و درنتیجه فشار زیادی به رباط فاشیا وارد می‌شود و یکی از عوارض زودهنگام آن نیز درد فاسیای پا است. - ♦چاقی و اضافه‌وزن
هرچه وزن شما نسبت به مقدار ایده‌آل بیشتر باشد فشار بیشتری را به پاشنه خود وارد می‌کنید. این فشار اضافی به‌مرور منجر به التهاب فاشیا و عوارض ناشی از آن مانند درد پاشنه می‌شود. - ♦مشاغلی که در حالت ایستاده انجام می‌شوند
برخی افراد به دلیل نوع فعالیتی که دارند مجبور هستند ساعات طولانی از روز را روی پاهای خود بایستند که فشار زیادی را به پاشنه پا وارد می‌کنند. بخصوص افرادی که در بین کار استراحت نمی‌کنند بیشتر دچار عوارضی مانند درد پاشنه می‌شوند. ازجمله این مشاغل می‌توان به پرستاری، معلمی، کارگران کارخانه‌ها، آرایشگران و … اشاره نمود. - ♦بارداری
دوران بارداری برای هر فرد با عوارض متعدد و متفاوتی همراه است. معمولاً خانم‌های باردار تورم را در پاها و کف پا تجربه می‌کنند که هرچه به زایمان نزدیک‌تر شوند میزان تورم نیز بیشتر می‌شود؛ بنابراین بارداری هم می‌تواند دلیل درد فاسیای پا هنگام بلند شدن از خواب باشد.
لازم به ذکر است سهل‌انگاری در درمان درد فاسیای پا می‌تواند منجر به طولانی و مزمن شدن این درد شود که حتی ممکن است شما را از انجام فعالیت‌های عادی در روز باز دارد. همچنین به دلیل اینکه فرد می‌خواهد درد کمتری احساس کند کم‌کم نوع راه رفتنش تغییر می‌کند تا فشار کمتری به پاشنه وارد شود که این کار منجر به عوارض بدتری مانند مشکلات زانو، مفصل ران و … می‌شود و بسیاری از این عوارض خطرناک جبران‌پذیر نیستند؛ بنابراین بهترین کار در صورت ادامه‌دار شدن درد فاسیای پا مراجعه به متخصص ارتوپدی جهت درمان است.
التهاب در تاندون آشیل (تاندونیت آشیل)
تاندون آشیل نیز مانند فاشیا از بافت نرم به‌صورت یک نوار بافتی تشکیل شده است که ماهیچه ساق پا را به استخوان پاشنه وصل می‌کند. اگر این تاندون دچار کشیدگی یا التهاب شود می‌تواند علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب شود و حتی منجر به سفتی پاشنه نیز خواهد شد. در این شرایط نیز در هنگام صبح به دلیل خون‌رسانی پایین به پاشنه، درد و التهاب شدیدتر است.
برخلاف فاشیای کف پا که درد بیشتر در هنگام صبح بود و بعد کم‌کم فروکش می‌کرد در صورت ابتلا به تاندونیت آشیل معمولاً در طول روز نیز احساس درد یا ناراحتی خواهید کرد.
آرتریت روماتوئید (RA)
آرتریت روماتوئید یکی از انواع شایع آرتریت است که می‌تواند خطر فاشیای کف پا را افزایش دهد و علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب باشد. این بیماری نوعی بیماری خودایمنی مزمن و ناتوان‌کننده مفصلی است که شاید نام آن را با روماتیسم مفصلی نیز شنیده باشید. این وضعیت ابتدا دست‌وپا را مبتلا می‌کند و بعد ممکن است هر مفصلی در بدن را درگیر کند.
معمولاً افراد مبتلا به این بیماری به‌صورت هم‌زمان در دو طرف بدن دچار درد می‌شوند؛ بنابراین اگر هر دو پاشنه شما هنگام صبح درد دارد ممکن است به دلیل این بیماری باشد که باید در اسرع وقت توسط متخصص تشخیص داده شده و روش‌های درمانی مدیریتی انجام شود تا از پیشروی آن جلوگیری گردد. اگر علائم شما ناشی از آرتریت روماتوئید با درمان‌های خانگی بهبود نیافت، پزشک متخصص روماتولوژی ممکن است استفاده از آتل هنگام شب را برای خم نگه‌داشتن پای شما در شب تجویز کند.
شکستگی فشاری یا استرسی
شکستگی فشاری یا استرسی به شکستگی گفته می‌شود که به دلیل فشار بیش‌ازحد روی پاشنه پا منجر به ترک خوردن یا شکستگی کامل استخوان این ناحیه می‌شود. استخوان پاشنه پا یک بافت اسفنجی دارد و اگر فعالیت‌های بیش‌ازحد روی آن صورت بگیرد، طولانی‌مدت بدون استراحت روی پا بایستید و یا بیش‌ازحد وزن اضافی داشته باشید به‌مرور دچار شکستگی استرسی می‌شود.
در صورت ابتلا به این نوع شکستگی ممکن است به‌مرور علائمی مانند تورم و درد را در پاشنه احساس کنید که کم‌کم شدید و غیرقابل‌تحمل می‌شود و باید توسط متخصص ارتوپدی مورد بررسی و درمان قرار بگیرد. توجه داشته باشید که درد ناشی از این شرایط ممکن است با راه رفتن بهتر شود ولی نباید شما را فریب دهد و اگر بعد از راه رفتن مجدداً متوجه درد و تورم شدید مراجعه به کلینیک پا الزامیست.
کم‌کاری غده مهم تیروئید
تیروئید یکی از غدد بسیار مهم در بدن است که نقش اساسی در بسیاری از عملکردهای بدن دارد. کم‌کاری تیروئید که به دلیل ترشح پایین برخی هورمون‌ها توسط این غده رخ می‌دهد می‌تواند علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب باشد. اختلال در مواد شیمیایی و هورمون‌های مختلف عوارض مختلفی مانند التهاب و تورم در پاها، مچ پا و پاشنه پا را ایجاد می‌کنند.
همچنین می‌تواند منجر به شرایط سندرم تونل تارسال گردد که در آن عصب تیبیا در پا تحت‌فشار قرار گرفته یا آسیب‌دیده است. درصورتی‌که علاوه بر درد فاسیای پا یک یا چند مورد زیر را نیز تجربه کردید حتماً به یکی از متخصصان خود مراجعه کرده و از او بخواهید با تجویز آزمایش خون نحوه عملکرد تیروئید شما را بسنجد:
- ♦خستگی غیرطبیعی
- ♦افزایش حساسیت بدن نسبت به سرما
- ♦یبوست
- ♦خشکی زیاد پوست
- ♦افزایش وزن غیرطبیعی و استپ وزنی
- ♦ورم و پف در صورت
- ♦صدای خش‌دار و کلفت
- ♦ضعف عضلانی
- ♦افزایش کلسترول در خون
- ♦درد، حساسیت و خشکی در عضلات
- ♦درد، خشکی و ورم در مفاصل
- ♦پریودهای نامنظم و خونریزی‌های شدیدتر در این زمان
- ♦نازک‌شدن موها
- ♦کاهش سرعت ضربان قلب
- ♦افسردگی
- ♦اختلال حافظه
- ♦بزرگ‌شدن غده‌ی تیروئید (گواتر)
آسیب‌های بیش‌ازحد وارد شده به پا
شما ممکن است هنگام دویدن، ورزش‌های مختلف و حتی راه رفتن در ساعات طولانی آسیب‌های مختلفی به پاهای خودتان وارد کنید. درواقع فشار مداوم و یا بیش‌ازحد روی پاها می‌تواند درد پاشنه را تشدید کند.
خار پاشنه
خار پاشنه نیز یکی از وضعیت‌های شایع است که می‌تواند علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب باشد. درمان خار پاشنه و از بین رفتن درد آن تنها توسط متخصص ارتوپدی انجام می‌شود.
بیشتر بخوانید:درد پاشنه پاها نشانه چیست؟
روش‌های درمان درد پاشنه پا در منزل
درصورتی‌که دچار درد فاسیای پا شدید در ابتدا می‌توانید از روش‌های درمان درد پاشنه پا در منزل استفاده کنید ولی اگر بعد از چند روز بهبودی حاصل نشد یا شرایط بدتر شد حتماً باید به متخصص ارتوپدی مراجعه نمایید. برخی از بهترین روش‌های درمان درد پاشنه پا در منزل عبارت‌اند از:
- ♦استفاده ازتسکین‌دهنده‌های بدون نسخه
برخی از مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن می‌تواند درد و التهاب شما را کاهش دهد.
- ♦استراحت
از دلایل مهم درد پاشنه فشار زیاد بر روی پاها است؛ بنابراین یک راه‌حل عالی به‌عنوان روش درمان درد پاشنه پا در منزل استراحت و کاهش فشار اضافی از روی پاها است. بخصوص اگر دچار فاشیای کف پا شده باشید که معمولاً ناشی از استفاده بیش‌ازحد از پا است استراحت بسیار کمک‌کننده می‌باشد.
در این زمان باید انجام فعالیت‌هایی مانند دویدن، ورزش کردن، پیاده‌روی و استفاده از کفش نامناسب را کنار بگذارید تا بهبودی حاصل شود.
- ♦پاهای خود را دراز کنید
کشش عضلات و تاندون‌ها باعث افزایش جریان خون در نواحی تحت کشش می‌شود. جریان خون برای بهبود جراحات و صدمات کاملاً حیاتی است زیرا اکسیژن و مواد مغذی را وارد بدن می‌کنند که می‌تواند به بهبودی بدن کمک کند. در اینجا دو کشش وجود دارد که می‌توانید برای درد فاسیای پا از آن‌ها استفاده کنید:
- درحالی‌که نشسته‌اید، یک حوله بردارید، آن را طوری در کف پا بپیچید که انگار می‌خواهید پا را با حوله بلند کنید و دو انتهای بلند آن را بگیرید. وسط حوله را در قاعده قوس پای خود قرار دهید و انتهای حوله را درحالی‌که با پای خود فشار می‌دهید به سمت پایین بکشید، مثل‌اینکه بند کفش خود را محکم می‌کنید. هر کشش را 30 ثانیه نگه دارید و سپس سه بار برای هر پا تکرار کنید.
- درحالی‌که نشسته‌اید، یک پا را روی پای دیگر تا کنید و صاف بنشینید. سپس سعی کنید به انگشت شست پا برسید. انگشت شست پای خود را بگیرید و به‌آرامی به سمت خود بکشید تا زمانی که احساس کشیدگی کنید. 15 تا 30 ثانیه نگه دارید و برای هر پا سه بار تکرار کنید.
- ♦استفاده از یخ برای کاهش التهاب
یخ زدن هر مفصل، تاندون یا عضله ملتهب راهی مؤثر برای کاهش تورم و آزاد کردن عروق خونی برای دریافت اکسیژن و مواد مغذی بیشتر است که درد پاشنه را نیز می‌تواند کاهش دهد. می‌توانید با بالا بردن پای خود و چسباندن یک بسته سرد به کف پای خود، فاسیای کف پا را خنک کنید. از طرف دیگر، می‌توانید یک بطری پلاستیکی آب بردارید، آن را منجمد کنید و پای خود را روی آن بغلتانید تا هم پای خود را ماساژ دهید و هم با یخ زدن آن مقدار درد را کم کنید.
- ♦استفاده از کفش و درجه‌ای طبی مناسب
برخی از کفش‌ها به دلیل استانداردهایی که هنگام تولید آن‌ها رعایت شده است در کاهش فشار روی فاسیای کف پا مؤثر می‌باشند. کفش‌های طبی تجویز شده توسط متخصص ارتوپد نیز دقیقاً طبق آناتومی پای شما تولید می‌شوند که از بسیاری از عوارض جلوگیری می‌کنند و می‌توانند درد فاسیای پا را نیز کاهش دهند. همچنین ممکن است پزشک کفی طبی برایتان تجویز کند تا برخی مشکلات مکانیکی پا برطرف شود.
- ♦از کفش‌های خطرناک خودداری کنید
اگرچه ممکن است پوشیدن کفش‌های پاشنه‌بلند فانتزی یا کفش‌های مجلسی با ظاهری زیبا برای یک شب خوب وسوسه‌انگیز باشد، اما اگر از فاسیای کف پا رنج می‌برید، این کفش‌ها می‌توانند فوق‌العاده مضر باشند. تمام تلاش خود را بکنید تا در صورت امکان از کفش‌هایی با اندازه مناسب و راحت استفاده کنید.
علاوه بر این، بسیاری از مردم بر این باورند که پابرهنه رفتن یک راه خوب برای تقویت پاهای سالم است. اگر پا برهنه روی سطوح نرم باشد، این نظریه می‌تواند درست باشد. بااین‌حال، از پا برهنه رفتن روی سطوح سخت خودداری کنید، زیرا این کار می‌تواند بیشتر از اینکه مفید باشد آسیب‌رسان باشد.
- ♦ماساژ
علاوه بر ماساژ کف پا با بطری یخ می‌توانید یک توپ تنیس یا توپ لاکراس را در امتداد کف پای خود از انگشتان پا تا پاشنه بغلتانید که میزان تنش در کف پا را کاهش داده و درد فاسیای پا را کم می‌کند. همچنین می‌توانید از یک غلتک فومی برای ماساژ کف پا استفاده کنید یا می‌توانید با گرفتن پا در دست و اعمال فشار ملایم در امتداد ناحیه پا و پاشنه با انگشت شست، ماساژ سنتی‌تری انجام دهید.
چگونه از علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب جلوگیری کنیم؟
اقدامات زیر می‌تواند در بسیاری از مواقع به جلوگیری از درد پاشنه پا به خصوص در هنگام صبح کمک کند:
- ♦سعی کنید با اصلاح سبک زندگی خود مانند انجام ورزش منظم و پیروی از یک رژیم غذایی مناسب وزنتان را کاهش دهید یا وزن ایده‌آل را حفظ کنید.
- ♦از کفش‌های حمایت‌کننده و محکم استفاده کنید و از پوشیدن کفش‌های پاشنه‌بلند به‌خصوص به مدت طولانی خودداری کنید.
- ♦بعد از دویدن در مسیرهای طولانی که منجر به تخریب کفش می‌شود، کفش‌های دویدن یا ورزشی را تعویض کنید.
- ♦اگر به‌طورمعمول و منظم می‌دوید، حتماً زمانی در هفته را به فعالیت‌های کم تأثیر مانند دوچرخه‌سواری و شنا اختصاص دهید.
- ♦حرکات کششی را به خصوص بعد از ورزش سنگین انجام دهید.
در چه صورت باید به دنبال علت درد پاشنه پا سمت چپ یا راست باشیم؟
علت درد پاشنه پا سمت چپ و راست تقریباً مانند هم است و بیشتر به نوع فعالیت‌های شما بستگی دارد که کدام طرف را بیشتر تحت‌فشار قرار داده باشید و آسیب ایجاد شده باشد. به‌طورکلی در صورت بروز علائم زیر مراجعه به متخصص ارتوپدی یا متخصص پا جهت بررسی و تشخیص علت درد پاشنه پا سمت چپ و یا راست ضروریست:
- ♦درد پاشنه صبحگاهی که حتی بعد از چند هفته همچنان ماندگار است و با استفاده از داروهای خانگی مانند یخ و استراحت بهبود پیدا نمی‌کند.
- ♦درد پاشنه پا که در طول روز نیز ادامه دارد.
- ♦درد به قدری است که در برنامه روزانه شما اختلال ایجاد کرده است.
آیا درد پاشنه پا خطرناک است؟
در پاسخ به سؤال آیا درد پاشنه پا خطرناک است باید بگوییم که اگر ناشی از یک مشکل جدی مانند شکستگی استرسی باشد در صورت عدم درمان می‌تواند عوارض متعدد و ناتوان‌کننده‌ای را برایتان ایجاد کند؛ بنابراین در برخی شرایط پاسخ سؤال آیا درد پاشنه پا خطرناک است بله می‌باشد ولی درصورتی‌که ناشی از خستگی یک روز پرکار باشد معمولاً با روش‌های درمان خانگی بهبودی حاصل می‌شود و نیازی به درمان بیشتر نیست. همچنین در صورت بروز علائم زیر باید به دنبال مراقبت‌های اورژانسی باشید:
- ♦درد شدید و تورم قابل توجه در نزدیکی پاشنه پا که می‌تواند علامت شکستگی باشد.
- ♦درد شدید پاشنه پا که بعد از آسیبی در ورزش یا آسیبی مانند سقوط کردن شروع می‌شود.
- ♦درد پاشنه پایی که با تب، تورم، بی‌حسی یا گزگز همراه است.
- ♦وقتی درد به قدری است که شما را از راه رفتن عادی بازمی‌دارد.
سخن آخر
درد پاشنه پا هنگام صبح اگرچه می‌تواند زود برطرف شود ولی آزاردهنده است. گاهی نیز علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب یک مورد جدی مانند شکستگی است که اگر رفع نشود عوارض ناگواری مانند دردهای مزمن، ناتوانی حرکت پا و … را ایجاد می‌کند؛ بنابراین تأکید می‌کنیم در صورت ادامه‌دار شدن درد پاشنه پا یا شدید شدن آن حتماً در اسرع وقت به یک متخصص ارتوپد خوب مراجعه کنید و بعد از ارزیابی و تشخیص علت درمان مناسب را بدون سهل‌انگاری انجام دهید.
خوشبختانه متخصصان ارتوپدی بسیار باتجربه و حاذقی در این زمینه در مرکز تخصصی ما در حال فعالیت هستند که می‌توانند ارزیابی‌های کامل و بهترین درمان را به شما ارائه دهند. کافیست برای گرفتن نوبت حضوری از طریق شماره تلفن‌های موجود در بخش تماس با ما با این مرکز در تماس باشید.
