درد پاشنه پا کودکان معمولاً ناشی از فشارهای وارده به پاشنه، در دوران رشد است که به دلیل فعالیتهای شدید، ورزش، بیماری سیور و علل شایع دیگر ایجاد میشود. عواقب عدم شناسایی و درمان این درد، شامل مشکلات حرکتی، ناتوانی دائمی در راه رفتن و … است. در این مقاله، علتها، راههای پیشگیری و درمانهای پزشکی و خانگی و تمامی علل این درد را میخوانید.
توجه کنید که سرنوشت کودکتان در دست شماست، بیتوجهی یا اتکا به درمانهای خودسرانه، آینده فرزندتان را به خطر میاندازد. بنابراین با مراجعه به متخصص، آرامش را به او هدیه دهید. سوالی که پیش میآید این است؛ برای درد پاشنه پا به کدام دکتر مراجعه کنیم، ما از قبل، جواب را دادهایم و با کلیک بر روی همین پرسش، پاسخ خود را پیدا میکنید. در ضمن در ادامه، جواب سوال دیگری را میدهیم؛ آیا علت درد پاشنه چپ کودکان با پاشنه راست متفاوت است؟
فهرست مطالب
- بیماری سیور: علت اصلی درد پاشنه در کودکان
- دلایل درد پاشنه پا در کودکان
- علائم همراه با درد پاشنه پا در کودکان
- درمانهای پزشکی درد پاشنه پا کودکان
- روشهای پزشکی تشخیص درد پاشنه کودکان
- درمانهای خانگی و گیاهی درد پاشنه پا کودکان
- پیشگیری از درد پاشنه پا در کودکان
- برای درد پاشنه پا، چه زمانی کودک را به پزشک ببریم؟
بیماری سیور: علت اصلی درد پاشنه در کودکان
بیماری سیور ناشی از رشد سریع استخوان پاشنه در دوران بلوغ است. در این وضعیت، استخوان پاشنه با سرعتی بیشتر از عضلات و تاندونها رشد کرده و عامل ایجاد کشیدگی در تاندون آشیل و التهاب در ناحیه اتصال آن به استخوان است. این التهاب اغلب در کودکان فعال و ورزشکار مشاهده میشود.
علائم بیماری سیور
بیماری سیور نهتنها با درد همراه است، بلکه در مواردی ممکن است نشانههای متفاوت دیگری نیز داشته باشد که تشخیص آن را پیچیدهتر میکند. درد در پاشنه پا میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. برخی کودکان فقط هنگام فعالیتهای خاصی مانند دویدن یا پریدن این درد را احساس میکنند، درحالیکه برای دیگران ممکن است درد در هنگام ایستادن طولانیمدت، ایجاد شود. در برخی موارد، درد بهقدری شدید است که کودک را به کلی از انجام هرگونه فعالیت ورزشی بازمیدارد و به مرور زمان شدت مییابد، بهطوریکه در برخی موارد، کودک، درد را فقط پس از ورزش احساس میکند، اما در صورت عدم درمان، استراحت هم نیز، کاری عذابآور میشود.
لنگیدن: تلاش بدن برای کاهش فشار
لنگیدن یکی دیگر از نشانههای مهم بیماری سیور است. کودکان ممکن است بهصورت غیرارادی لنگیدن را برای کاهش فشار بر روی پای آسیبدیده انتخاب کنند. لنگیدن با افزایش شدت درد بدتر میشود و نشانهای جدی است. در این حالت، بدن بهطور خودکار سعی میکند با جابجایی وزن به سمت پای سالم، درد را کاهش دهد. بااینحال، این جابجایی میتواند به مشکلات ثانویهای مانند درد در سایر قسمتهای بدن، از جمله زانو یا لگن منجر شود.
تورم و قرمزی: نشانههای التهاب
تورم و قرمزی در اطراف پاشنه یکی دیگر از نشانههای بارز التهاب است. این تورم ناشی از افزایش جریان خون به ناحیه آسیبدیده و پاسخ سیستم ایمنی بدن به التهاب ایجادشده در اطراف تاندون آشیل است. تورم ممکن است با افزایش درد همراه باشد و در برخی موارد، لمس کردن این ناحیه با درد و حساسیت زیاد همراه است.
علل بیماری سیور
- رشد سریع استخوان پاشنه: در دوران بلوغ، سرعت رشد استخوان پاشنه نسبت به تاندونها و عضلات بیشتر است. این عدم تعادل موجب کشیدگی تاندون آشیل و التهاب آن میگردد.
- فعالیتهای ورزشی سنگین: ورزشهایی مانند دویدن و پریدن که به شدت پاها را درگیر میکنند، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش میدهند.
- کفش نامناسب: پوشیدن کفشهایی که از پا بهخوبی حمایت نمیکنند، میتواند این وضعیت را بدتر کند.
دلایل درد پاشنه پا در کودکان
علاوه بر بیماری سیور، علل دیگری نیز میتوانند موجب درد در ناحیه پاشنه شوند:
-
کشیدگی تاندون آشیل
تاندون آشیل که عضلات ساق پا را به پاشنه متصل میکند، ممکن است به دلیل کشیدگی دچار التهاب شود.
-
التهاب کف پا (پلانتار فاشییت)
این التهاب بیشتر در بزرگسالان مشاهده میشود، اما کودکان را نیز در صورت فعالیتهای مداوم و فشارهای مکرر بر کف پا، گرفتار میکند.
-
آسیبهای استخوانی
ضربه یا شکستگیهای ریز در استخوان پاشنه نیز از جمله دلایل درد این ناحیه هستند.
-
صافی کف پا
این مشکل باعث افزایش فشار روی پاشنه شده و ممکن است التهاب و درد را به دنبال داشته باشد.
-
عفونت
در برخی موارد نادر، عفونتهای مربوط به استخوان یا بافتهای اطراف پاشنه میتوانند علائمی همچون درد و تورم را به همراه داشته باشند.
-
تومور
تومورهای خوشخیم یا بدخیم نیز باید در دردهایی که در مقابل درمان مقاوم هستند، مورد بررسی قرار گیرند.
علائم همراه با درد پاشنه پا در کودکان
علاوه بر درد مستقیم در پاشنه، نشانههای دیگری نیز وجود دارند که والدین میتوانند بهوسیله آنها مشکل را تشخیص دهند:
علت درد پاشنه پا هنگام راه رفتن کودکان
کودکان مبتلا به درد پاشنه، اغلب هنگام راه رفتن یا دویدن درد را تجربه میکنند. این درد در شروع حرکت شدیدتر بوده و ممکن است پس از مدتی کاهش یابد. همانطور که خواندید، بیماری سیور از علل شایع این پدیده است.
لنگیدن (تفاوت درد پاشنه چپ و راست)
کودکان معمولاً برای جلوگیری از فشار بیشتر روی پای دردناک، لنگ میزنند. به همین علت، ممکن است که درد پاشنه چپ و راست متفاوت باشند. بگذارید با یک مثال، مسئله را باز کنم؛ اگر پای راست کودک، به علت عفونت دچار درد باشد، مجبور است که روی پای چپ، فشار بیشتری بیاورد و این فشار مضاعف، باعث آسیب و درد در پای چپ بشود. بنابراین با مراجعه به پزشک، علت درد پاشنه پا کودک، باید به طور دقیق مشخص شود.
تورم و قرمزی
در برخی موارد، ناحیه پاشنه بهدلیل التهاب متورم و قرمز دیده میشود.
درد هنگام لمس
لمس پاشنه باعث ایجاد ناراحتی شدید در کودک میشود و او از هر گونه تماس با این ناحیه خودداری میکند.
درد حتی در حالت استراحت
در موارد شدید، درد ممکن است حتی در حالت استراحت نیز وجود داشته باشد و کودک را از فعالیتهای روزمره بازدارد.
اهمیت تشخیص زودهنگام
تشخیص سریع درد پاشنه در کودکان نقش بسیار مهمی در جلوگیری از مشکلات جدیتر دارد. اگر این مشکل بهموقع شناسایی و درمان نشود، ممکن است به اختلالات حرکتی و رشد ناهنجار استخوانها منجر شود. اقدام بهموقع در تشخیص این مشکل میتواند از بروز مشکلات بلندمدت جلوگیری کند. والدین باید توجه کنند که هرگونه نشانهای از تغییر در راه رفتن، لنگیدن یا شکایت مکرر از درد پاشنه را بهعنوان هشدار جدی بپذیرند.
درمانهای پزشکی درد پاشنه پا کودکان
درمانهای پزشکی برای بیماری سیور شامل چندین مرحله و روش است که با توجه به شدت درد و وضعیت کودک انتخاب میشود.
-
استراحت و تغییر سبک زندگی
استراحت یکی از مهمترین اجزای درمان بیماری سیور است. والدین باید کودک خود را از فعالیتهای سنگین و ورزشهایی که به پا فشار زیادی وارد میکنند، مانند دویدن یا پریدن، دور نگه دارند. تغییر سبک زندگی کودک و کاهش فعالیتهای روزانه به بهبود وضعیت پاشنه کمک میکند. همچنین توصیه میشود کودک برای مدت زمان معین از فعالیتهایی مانند دوچرخهسواری یا شنا استفاده کند که فشار کمتری بر پاشنه وارد میکنند.
-
یخ درمانی: کاهش التهاب و درد
یخ درمانی یکی از روشهای رایج برای کاهش التهاب است. یخ باعث میشود رگهای خونی در ناحیه متورم منقبض شده و التهاب کاهش یابد. یخ درمانی باید به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه و چند بار در روز انجام شود تا نتایج مطلوب حاصل شود. والدین باید توجه داشته باشند که یخ نباید مستقیماً روی پوست قرار بگیرد؛ بهتر است آن را درون پارچهای نازک قرار دهند تا از آسیب به پوست جلوگیری شود.
-
فیزیوتراپی: نقش تقویت عضلات
فیزیوتراپی بخش مهمی از برنامه درمانی بیماری سیور است. فیزیوتراپیستها تمرینات خاصی را برای تقویت عضلات پای کودک و بهبود انعطافپذیری تاندونها تجویز میکنند. این تمرینات میتوانند به کاهش فشار بر پاشنه کمک کنند و از بازگشت درد جلوگیری کنند. والدین باید اطمینان حاصل کنند که تمرینات فیزیوتراپی بهدرستی و تحت نظارت متخصص انجام میشود.
-
داروهای ضدالتهاب
برای کاهش درد و التهاب ناشی از بیماری سیور، استفاده از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن تجویز میشود. این داروها به کاهش التهاب کمک میکنند و باعث تسکین درد در مدت زمان کوتاهی میشوند. بااینحال، والدین باید از مصرف خودسرانه این داروها خودداری کنند و همیشه با پزشک متخصص مشورت کنند.
-
کفشهای طبی و حمایتکننده
کفشهای طبی با پشتیبانی مناسب از قوس پا و پاشنه نقش مهمی در کاهش فشار روی پاشنه و بهبود علائم بیماری سیور دارند. استفاده از کفشهایی که دارای کفی نرم و مناسب باشند، به توزیع یکنواخت فشار روی پا کمک میکند و از وارد شدن فشار مستقیم به پاشنه جلوگیری میکند. کفشهای نامناسب میتوانند درد را افزایش داده و حتی موجب تشدید وضعیت شوند.
-
جراحی: آخرین راهحل
در موارد بسیار نادر و شدید که درمانهای محافظهکارانه جوابگو نباشند، جراحی بهعنوان آخرین راهحل در نظر گرفته میشود. جراحی تنها زمانی انجام میشود که آسیب شدید به تاندونها یا استخوانها وجود داشته باشد و سایر روشهای درمانی مؤثر واقع نشده باشند. هرچند این نوع جراحیها بسیار کمخطر هستند، اما همیشه بهعنوان آخرین گزینه مطرح میشوند.
روشهای پزشکی تشخیص درد پاشنه کودکان
برای تشخیص دقیق علت درد پاشنه، پزشک از روشهای مختلفی استفاده میکند. این روشها به شناسایی دقیق مشکل کمک میکنند و اجازه میدهند درمان مناسب بهسرعت آغاز شود:
-
معاینه فیزیکی
بررسی دامنه حرکتی پا و معاینه ناحیه دردناک از اولین گامهای تشخیصی است. پزشک ممکن است از کودک بخواهد روی انگشتان پا بایستد، یا در صورت لزوم، کودک را راه برود تا نحوه لنگیدن یا تحمل وزن بر پاها را بررسی کند. این بررسیها میتواند به پزشک کمک کند که تشخیص اولیه خود را تأیید کند.
-
رادیولوژی (اشعه ایکس)
در برخی موارد، پزشک برای بررسی شکستگیها یا ناهنجاریهای استخوانی، استفاده از رادیوگرافی را توصیه میکند. این روش تصویربرداری بهویژه در موارد مشکوک به آسیبهای استخوانی یا رشد ناهنجار استخوانی مفید است. هرچند بیماری سیور معمولاً در تصاویر رادیولوژی مشخص نمیشود، اما برای حذف سایر علل ممکن این روش مفید است.
-
سونوگرافی
این روش برای مشاهده وضعیت بافتهای نرم مانند تاندونها و عضلات استفاده میشود. سونوگرافی میتواند التهاب تاندونها، پارگی یا کشیدگی آنها را نشان دهد. این روش بسیار کمخطر است و میتواند به بررسی دقیقتر مشکل کمک کند.
-
امآرآی
در موارد نادر که تشخیص دقیقتری نیاز باشد، پزشک ممکن است از امآرآی استفاده کند. این روش بهویژه برای بررسی آسیبهای عمیقتر و پیچیدهتر، مانند آسیب به غضروفها یا بافتهای نرم، مفید است.
درمانهای خانگی و گیاهی درد پاشنه پا کودکان
علاوه بر درمانهای پزشکی، برخی از درمانهای خانگی و گیاهی نیز میتوانند به کاهش درد و التهاب ناشی از بیماری سیور کمک کنند.
-
کمپرس گرم و سرد
کمپرس گرم و سرد بهصورت متناوب یکی از روشهای مؤثر برای کاهش التهاب و تسکین درد است. کمپرس گرم باعث افزایش جریان خون در ناحیه دردناک شده و عضلات را شل میکند، درحالیکه کمپرس سرد التهاب را کاهش میدهد و باعث تسکین فوری درد میشود. استفاده از هر دو نوع کمپرس بهصورت متناوب میتواند به بهبود سریعتر کمک کند. والدین میتوانند از این روش چند بار در روز استفاده کنند.
-
روغنهای گیاهی
روغنهای گیاهی مانند روغن زیتون، نارگیل، اسطوخودوس و نعناع به دلیل خواص ضدالتهابی و تسکیندهنده خود بهطور گستردهای در درمانهای خانگی مورد استفاده قرار میگیرند. این روغنها میتوانند به تسکین درد کمک کنند و التهاب را کاهش دهند. برای استفاده، میتوان چند قطره از این روغنها را با روغن حامل دیگری مانند روغن بادام مخلوط کرد و بهآرامی روی ناحیه دردناک ماساژ داد. این روش نهتنها باعث آرامش عضلات میشود، بلکه به بهبود جریان خون در ناحیه آسیبدیده کمک میکند.
-
حمام نمک اپسوم
حمام نمک اپسوم یکی دیگر از درمانهای مؤثر خانگی است که میتواند به تسکین درد و التهاب کمک کند. نمک اپسوم حاوی منیزیم است که خواص ضدالتهابی دارد و میتواند به کاهش التهاب در ناحیه پاشنه کمک کند. برای استفاده از این روش، میتوان مقدار کمی نمک اپسوم را به آب گرم اضافه کرد و پای کودک را به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در آن قرار داد. این روش به تسکین سریع درد و آرامش عضلات کمک میکند.
-
زردچوبه و آلوئهورا
زردچوبه به دلیل وجود مادهای به نام کورکومین، که دارای خواص ضدالتهابی قوی است، در درمان بسیاری از مشکلات التهابی مورد استفاده قرار میگیرد. استفاده از زردچوبه در رژیم غذایی کودک، یا تهیه خمیری از آن و قرار دادن روی ناحیه دردناک، میتواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. همچنین، آلوئهورا نیز دارای خواص تسکیندهنده و ضدالتهابی است. میتوان ژل آلوئهورا را بهطور مستقیم روی ناحیه دردناک استفاده کرد.
پیشگیری از درد پاشنه پا در کودکان
پیشگیری از درد پاشنه در کودکان یکی از بهترین راهها برای جلوگیری از مشکلات بعدی است. با رعایت چند نکته ساده میتوان از بروز این درد جلوگیری کرد.
-
استفاده از کفشهای مناسب: نقش پشتیبانی
یکی از مهمترین عوامل در پیشگیری از درد پاشنه، استفاده از کفشهای مناسب است. کفشهایی که دارای کفی نرم و انعطافپذیر باشند و از قوس پا و پاشنه بهخوبی حمایت کنند، میتوانند فشار وارده بر پاشنه را به میزان قابل توجهی کاهش دهند. والدین باید از خرید کفشهایی با سایز نامناسب یا بدون پشتیبانی کافی خودداری کنند. کفشهای ورزشی که برای دویدن طراحی شدهاند، بهترین گزینه برای کودکانی هستند که به فعالیتهای ورزشی دارند.
-
گرم کردن قبل از فعالیتهای ورزشی
انجام حرکات کششی و گرم کردن قبل از شروع فعالیتهای ورزشی یکی از راههای مؤثر در پیشگیری از آسیبهای ورزشی و درد پاشنه است. این حرکات باعث افزایش جریان خون در عضلات و آمادهسازی تاندونها برای فعالیتهای سنگین میشود. کودکان باید بهویژه در ورزشهایی مانند فوتبال و بسکتبال که فشار زیادی به پاها وارد میشود، بهطور کامل گرم شوند.
-
تقویت عضلات پا
انجام تمرینات تقویتی برای عضلات ساق پا و کف پا، نهتنها به بهبود انعطافپذیری کمک میکند، بلکه از فشار اضافی بر پاشنه نیز میکاهد. تمریناتی مانند ایستادن روی انگشتان پا، یا استفاده از یک توپ برای ماساژ کف پا میتواند به تقویت عضلات و بهبود وضعیت پا کمک کند. این تمرینات باید بهصورت منظم انجام شوند تا نتایج مثبتی به همراه داشته باشند.
-
کنترل وزن: کاهش فشار بر پاها
وزن اضافی میتواند فشار زیادی بر روی مفاصل و پاشنه پا وارد کند. والدین باید تلاش کنند وزن کودک خود را در محدوده سالم نگه دارند تا فشار اضافی بر پاها کاهش یابد. تغذیه سالم و متعادل همراه با فعالیتهای بدنی مناسب به حفظ وزن سالم کمک میکند. فعالیتهای منظم مانند شنا، دوچرخهسواری و پیادهروی میتواند به کنترل وزن کودک کمک کند و فشار وارده به پاشنه را کاهش دهد.
برای درد پاشنه پا، چه زمانی کودک را به پزشک ببریم؟
درد پاشنه پا در کودکان میتواند نشانهای از مشکلات جدی باشد. در صورتی که علائم زیر مشاهده شوند، باید به سرعت به پزشک مراجعه کرد:
-
تب
تب ممکن است نشانهای از وجود عفونت باشد که نیاز به درمان سریع دارد. عفونتها ممکن است به مفاصل و استخوانها نیز سرایت کنند و موجب مشکلات شدیدتری شوند.
-
قرمزی شدید
تورم و قرمزی شدید ممکن است نشانگر التهاب جدی یا عفونت باشد. این نشانهها نباید نادیده گرفته شوند، زیرا ممکن است منجر به مشکلات بلندمدتی در ناحیه پاشنه شوند.
-
درد شدید
اگر درد با استراحت، یخ درمانی و سایر روشهای خانگی کاهش پیدا نکند و همچنان ادامه داشته باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه شود. درد شدید و پایدار ممکن است نشانه آسیبهای جدیتری در استخوانها یا تاندونها باشد.
-
لنگیدن طولانیمدت
اگر کودک به دلیل درد پاشنه لنگ میزند و این حالت طولانیمدت ادامه دارد، میتواند به مشکلات ثانویه منجر شود. فشارهای نادرست به پاها و مفاصل دیگر مانند زانو و کمر ممکن است مشکلات دیگری ایجاد کند.
در صورت مشاهده هرکدام از این علائم، مشورت با یک پزشک متخصص ارتوپد یا پزشک اطفال ضروری است. تشخیص و درمان سریع میتواند از بروز مشکلات بلندمدت و جدی جلوگیری کند و کودک را بهسرعت به فعالیتهای روزمره بازگرداند.