برای درد زانو باید چه کرد؟

سوال برای درد زانو باید چه کرد؟ سوالی است که زمان درد زانو به ذهنمان خطور می کند. زانو درد مشکل شایعی است که می‌تواند ناشی از مشکلات ایجاد شده برای هر کدام از ساختارهای استخوانی تشکیل دهنده مفصل زانو (فمور، تیبیا و فیبولا)، پاتلا یا رباط‌ها و غضروف (مینیسک) زانو باشد.

بین مفاصل بدن، زانو پر اهمیت ترین ، بزرگترین و پر حرکت ترین مفصل بدن است و بیشترین وزن را در بدن متحمل می شود. به دلیل اینکه جهات حرکتی این مفصل متفاوت است، در معرض آسیب قرار دارد. ممکن است این آسیب مربوط به بافت نرم یا بافت سخت باشد که معمولا این آسیب ممکن است بر اثر تروما، ضربه ، پیچ خوردگی و یا افزایش وزن صورت پذیرد. درهرحال با توجه به پیچیدگی مفصل زانو و تعدد المانهایی که باعث پایداری و عملکرد زانو می شود، تشخیص علت درد نیاز به مراجعه به پزشک متخصص و معاینه و بررسی دقیق دارد. بنابراین هر دردی که بیش از دو یا سه روز بوجود می آید و باعث کاهش عملکرد و ناتوانی شما می شود ، نیاز به مراجعه حضوری به پزشک دارد.

 

 

 

 

آناتومی

در  این بخش به توضیح و تفسیر آناتومی زانو میپردازیم تا بدانیم برا درد زانو چه باید کرد.

• استخوان های تشکیل دهنده مفصل زانو

مفصل زانو در واقع مفصلی است که بین دو استخوان ران از بالا و استخوان درشت نی یا تیبیا از پایین قرار گرفته است و در جلوی مفصل استخوان دیگری به نام کشکک زانو یا پاتلا قرار دارد. جالب است که بدانید استخوان دیگری که در ساق پا وجود دارد و نازک نی یا فیبولا نامیده می‌شود در مفصل زانو دخالتی ندارد.

• غضروف های داخل زانو

در داخل زانو انتهای استخوان ران و استخوان تیبیا از غضروف مفصلی پوشانده شده است به طوری که استخوان ها می تواند بر روی هم بدون درد حرکت کنند. قطر این غضروف ها حدود دو و نیم سانتیمتر می باشد. در بین دو سطح غضروفی مایعی به نام مایع سینوویال وجود دارد که در واقع بین دو سطح غضروفی را روغن کاری می‌کند و زانوی ما به طور نرم و بدون درد میتواند خم و راست می شود.

• لیگامان های زانو

زانو دارای چهار لیگامان است که یک لیگامان در طرف داخل زانو، یک لیگامان در طرف خارج زانو قرار دارد. لیگامانی که در طرف داخل زانو قرار دارد لیگامان جانبی داخلی (MCL) و لیگامان که در خارج زانو قرار دارد لیگامان جانبی خارجی (LCL) نامیده می شود. علاوه بر لیگامان های فوق دو لیگامان هم در داخل زانو قرار دارند که لیگامان صلیبی شکل یا متقاطع نامیده می شوند. لیگامان صلیبی شامل لیگامان صلیبی جلویی (ACL) و لیگامان صلیبی پشتی (PCL) نامیده می‌شوند. لیگامانهای کلاترال داخلی و خارجی مانع حرکت زانو به داخل و خارج و لیگامان های صلیبی قدامی و خلفی مانع حرکت زانو به جلو و عقب می شوند در نتیجه دو استخوان ران و تیبیا در امتداد هم باقی می مانند. رباط صلیبی قدامی (ACL) مانع حرکت زانو به طرف جلو می باشد و رباط صلیبی خلفی (PCL) مانع حرکت زانو به طرف عقب می باشد. در هنگام معاینه بیمار روی تخت دراز می کشد ‌و طبیب استخوان تیبیا را می گیرد و به جلو و عقب حرکت می‌دهد. اگر استخوان تیبیا به طرف جلو حرکت کند، لیگامان صلیبی قدامی پاره شده و اگر به طرف عقب حرکت کند ،لیگامان صلیبی خلفی پاره شده است.

• منیسک های زانو

در داخل زانو در بین دو استخوان ران و تیبیا دو واشر قرار گرفته است که منیسک نامیده می‌شود. یک منیسک در داخل زانو و یک مشکل در خارج زانو قرار دارد. منیکسی که در داخل زانو قرار گرفته است منیسک داخلی و منیسکی که در قسمت خارجی زانو قرار گرفته است ، منیسک خارجی نامیده می شود.

کار و وظایف مینسک ها چیست ؟

مهم‌ترین کار منیسک ضربه گیری است یعنی مانند کمک فنر، نیروهایی که به زانو وارد می شود را به طور مساوی به سطوح استخوانی انتقال می دهند.

• عضلات مسئول خم و راست کردن زانو

عضلاتی که باعث خم و راست کردن زانو می شوند در ران ما قرار دارد و توسط تاندونهای خود به استخوان تیبیا که در پایین زانو قرار دارد وصل می شود. عضله ای که باعث باز شدن زانو می‌شود ، عضله چهارسر رانی نام دارد که در واقع مجموعه ای از چهار عضله است و در جلوی ران قرار گرفته است. عضلاتی که باعث خم شدن زانو می شود عضلاتی هستند که در پشت ران قرار گرفتند و عضلات همسترینگ نامیده می شوند.

• تاندون های اطراف زانو

همانطور که اشاره شد ، عضلات توسط ساختمان‌های به نام تاندون به استخوان ها می چسبند و با کوتاه و بلند کردن عضله باعث می شود که تاندون عضله کشیده یا شل شود و به این ترتیب با عکس ایجاد حرکت در یک مفصل می شود. مثلاً برای صاف کردن زانو باید تاندون عضله چهار سر کشیده شود و در همان زمان تاندون عضلات همسترینگ شل شوند و برعکس برای خم شدن زانو باید تاندون عضلات همسترینگ سفت و کشیده شود و تاندون عضله چهار سر شل شود. از آنجا که زانو دو حرکت اصلی دارد که یکی باز کردن زانو و دیگری خم شدن زانو است یعنی حرکت زانو به جلو و عقب است. بنابراین در جلو و عقب زانو تاندون ها قرار گرفته اند و حرکت تاندون ها باعث باز و بسته شدن زانو می شود. طوری که یک تاندون در جلوی زانو قرار دارد که تاندون عضله چهارسر است که در واقع استخوان کشکک یا پاتلا در داخل آن قرار گرفته است و باعث باز شدن زانو شود و به همین دلیل است که ما می‌توانیم بایستیم یا راه برویم و دو تاندون هم در عقب زانو قرار دارند که تاندون های مربوط به پشت ران می باشد که عضلات همسترینگ نامیده می شود و انقباض آن ها با عث خم شدن زانو می شود.

• اعصابی که در داخل زانو قرار دارند

همانطور که گفته شد ، عصب سیاتیک از پشت زانو عبور می کند و در داخل زانو به ۲ عصب تیبیال و پرونئال مشترک تقسیم می شود. عصب تیبیال به عضلاتی که باعث حرکت پنجه های پا به طرف پایین می شوند عصب می دهد.مثلا هنگامی که پای خود را بر روی پدال گاز یا کلاچ فشار می دهیم عصب تیبیال کار می کند و برعکس عصب فیبولار باعث حرکت عصب دادن به عضلاتی می شود که باعث می شود پنجه پای ما به طرف عقب خم شود مثل برداشتن پا از روی پدال گاز یا کلاچ .

• شریانها و وریدهای داخل زانو

در داخل زانو شریانهای قرار گرفتند که جریان خون را از آئورت به پنجه پای ما می رسانند .این شریان ها در داخل زانو شریان پوپلیتئال نامیده می شود که خود به دو شاخه شریان تیبیال قدامی و خلفی تقسیم می شود.( برخلاف عصب که در ساق پا به دو شاخه تیبیال و فیبولار تقسیم می شود ، شریان های ساق پا تیبیال قدامی و خلفی نامیده می شود.)

در داخل زانو ورید پوپلیتئال قرار گرفته است که باعث جمع آوری خون از ورید های ساق پا و انتقال آن به داخل ران و سپس به داخل قلب می شود. در داخل ساق پا دو ورید به نام‌های ورید های تیبیال قدامی و خلفی قرار دارد که از به هم پیوستن آنها در داخل زانو پوپلیتئال تشکیل می شود.( برخلاف عصب که در ساق پا به دو شاخه تیبیال و فیبولار تقسیم می شود ، ورید ها و شریان های ساق پا دو شاخه تیبیال قدامی و خلفی نامیده می شود.)

علائم و نشانه ها

علائم و نشانه‌های دیگری که ممکن است با درد زانو همراه باشند عبارتند از:

  دشواری در راه رفتن به دلیل بی‌ثباتی زانو

  لنگیدن ناشی از ناراحتی

  قفل شدن زانو (ناتوانی در خم کردن زانو)

علت زانو درد

علت زانو درد را می‌توان به سه دسته عمده تقسیم کرد:

 آسیب‌دیدگی حاد: مثل شکستگی استخوان، پارگی رباط، آسیب‌دیدگی مینیسک، دررفتگی

 عارضه‌های پزشکی: آرتریت، آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)، نقرس، عفونت‌ها

 عارضه‌های مزمن ناشی از استفاده یا استفاده بیش از حد: استئوآرتریت (التهاب مفاصل)، سندرم‌های مربوط به پاتلا، تاندونیت و بورسیت

بارداری:زانو درد در بارداری از شایع ترین مشکلات پا است که خانم های باردار با آن مواجه می شوند.علت زانو درد در بارداری معمولا مربوط به اضافه وزن خانم ها در دوران بارداری می باشد.

علت درد زانو می تواند دلایلی چون خارج مفصلی یا  periarticular (تاندون ها و ماهیچه های اطراف) و یا داخل مفصلی یا intra articular (تاندون های داخل مفصلی، مینیسک و غضروف) داشته باشد.

 

 

عوامل زانو درد

عوامل بیومکانیکی: مفصل زانو عملکرد پیچیده‌ای داشته و در طول روز مکرراً مورد استفاده قرار می‌گیرد. هرگونه تغییری در حرکت این مفصل (تفاوت طول پاها، تغییر در نحوه راه رفتن به دلیل مشکلات کمر) می‌تواند باعث تغییراتی ظریف در ساختار زانو و در نهایت بروز درد و آسیب‌دیدگی شود.

اضافه وزن: با بالا رفتن وزن فشار وارده بر مفصل زانو نیز افزایش می‌یابد.

استفاده بیش از حد در طول حرکات تکراری: مثل حرکاتی که در ورزش‌های خاصی مثل دو آهسته (جاگینگ) یا اسکی انجام می‌شوند یا برخی شرایط کاری مثل زانو زدن به مدت طولانی، که می‌توانند باعث تخریب غضروف و بروز درد شوند.

زمان مراجعه به پزشک

هرگونه دردی که با استراحت کم نمی‌شود یا ظرف چند روز از بین نمی‌رود باید توسط یک پزشک ارزیابی شود. موارد زیر علائم و نشانه‌هایی هستند که می‌بایست پزشک وجود آن‌ها را در زانو بررسی کند:

•     تورم
•     ناتوانی از خم کردن
•     تغییر شکل
•     ناتوانی از راه رفتن یا ناراحتی به هنگام راه رفتن
•    زانو درد شدید

 

برای آشنایی و مراجعه به بهترین فوق تخصص زانو در تهران مطالعه کنید. 

 

تشخیص

پزشک، کار را با پرسیدن سؤالاتی راجع به وضعیت کلی سلامت شخص شروع کرده و بعد سؤالاتی درمورد خود درد زانو می‌پرسد (طول مدت درد، شدت آن، چه چیزی آن را بهتر یا بدتر می‌کند و غیره). سپس، زانو معاینه می‌شود. اینها همه مقدماتی است که می تواند به ما بگوید برای درد زانو چه باید کرد.

گاهی اوقات نیاز می‌شود که پزشک، با استفاده از آزمایش‌های زیر، به بررسی بیشتر مشکل بیمار بپردازد:

 آزمایش‌های رادیولوژی

 آزمایش‌های خون

نمونه‌برداری از مایع مفصلی (پونکسیون مفصلی)

 برای درد زانو باید چه کرد؟

 در پاسخ به سوال اینکه برای درد زانوچه باید کرد؟ باید بگوییم تقریباً برای هر یک از انواع درد زانو، یک درمان به‌خصوص وجود دارد.

1. فیزیوتراپی

گاهی اوقات تقویت عضلات اطراف زانو، آن را باثبات‌تر کرده و باعث می‌شود که بتواند حرکات مکانیکی را به بهترین شکل انجام داد. همچنین، این کار به جلوگیری از آسیب‌دیدگی یا بدتر شدن یک آسیب کمک می‌کند. فیزیوتراپ، برمبنای یک ارزیابی اولیه، یک برنامه توانبخشی مخصوص ورزش زانو به شما تهیه می‌کند که شامل مجموعه‌ای از ورزش‌های زانو است. اگر هم از قبل یک برنامه ورزشی برای زانویتان دارید، فیزیوتراپ تمریناتی به شما می‌دهد که می‌توانند بدون افزایش ریسک آسیب‌دیدگی یا تشدید آسیب موجود، زانویتان را تقویت کنند.

به طور کلی، برای درد زانو باید ورزش‌های ملایمی مثل شنا، ورزش‌های آبی یا راه رفتن را انجام دهید، نَه ورزش‌هایی مثل دو آهسته یا ورزش‌های ایروبیک پرفشار که مستلزم حرکات نامنظم و ناگهانی هستند. در هر حال، بسته به شدت مشکل زانو، سن و سبک زندگی‌تان، فیزیوتراپ یکی از درمان‌های زیر را انتخاب می‌کند:

تمرینات قدرتی و عملکردی، که برای افزایش قدرت، استقامت و سطح عملکرد عضلات پا (چهارسر و همسترینگ) طراحی شده‌اند.

تحریک الکتریکی زانو، که قدرت عضلات پا را افزایش داده و به کاهش زانو درد کمک می‌کند. برای افزایش قدرت، پالس‌های الکتریکی تولید شده توسط یک دستگاه به عضلات اصلی پشتیبانی کننده زانو، یعنی عضلات چهارسر رانی، ارسال شده و آن‌ها را تحریک می‌کنند. برای کاهش درد هم، الکترودها روی زانو قرار داده شده و به شکل ملایمی عضلات اطراف زانو را تحریک می‌کنند. فیزیوتراپ تعیین می‌کند که انجام فعالیت‌های فیزیکی با زانوی آسیب‌دیده، تا چه حدی باید محدود شود.

2. تزریق

گاهی اوقات برای درمان زانو درد، از تزریق مستقیم دارو به زانو استفاده می‌شود. دو نوع دارویی که بیش از همه تزریق می‌شوند کورتیکواستروئیدها و ملین‌های روغنی  هستند. تزریق کورتیکواستروئیدها به آرتریت و سایر التهاب‌های زانو کمک می‌کند. معمولاً نیاز است که این تزریقات هر چند ماه یک بار تکرار شوند. ملین‌های روغنی که مشابه مایعات موجود در خود مفصل زانو هستند به کاهش درد و حرکت زانو کمک می‌کند.

این نوع درمان در افرادی که دچار آرتروزهای متوسط یا سائیدگی های غضروفی می تواند با تزریق ازن یا کورتون یا PRP باعث کاهش التهاب و ترمیم بافت های داخلی مفصلی شود.

3. لیزر

با برنامه درمان لیزری زانو  می‌توان، به جای تسکین موقت علائم درد ناشی از آرتروز زانو با قرض‌های ضدالتهاب یا تزریق کورتیزون، مشکل را به صورت ریشه‌ای و بدون دارو‌های خوراکی، تزریق به زانو یا جراحی رفع کرد. در این برنامه از جدیدترین لیزر مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا در کنار سایر روش‌های درمانی برای کاهش درد، تقویت عضلات اطراف مفصل زانو و افزایش دامنه حرکتی استفاده می‌شود. مهمتر اینکه این روش درمانی تحت نظر دکتر متخصص آرتروز زانو با کمک به کاهش التهاب و تورم، به بهبود عملکرد کلی زانو هم کمک می‌کند.

4.جراحی

جراحی‌های زانو، از جراحی آرتروسکوپیک گرفته تا تعویض کامل زانو را شامل می‌شوند. جراحی آرتروسکوپیک زانو یک عمل جراحی بسیار پرکاربرد است که به جراح اجازه می‌دهد از طریق ایجاد چند سوراخ کوچک در زانو و یک دوربین فیبرنوری، داخل زانوی بیمار را ببیند. با این روش جراح می‌تواند بسیاری از آسیب‌دیدگی‌ها را ترمیم کرده و تکه‌های کوچک استخوان یا غضروف جدا شده از زانو که در آن باقیمانده‌اند را خارج کند.

5.تعویض جزئی زانو

جراح قسمت تخریب شده زانو را با قطعات پلاستیک یا فلزی عوض می‌کند، و از آنجا که تنها بخشی از مفصل زانو تعویض می‌شود، دوره بهبودی از این عمل نسبت به تعویض کلی زانو کوتاه‌تر است.

6.تعویض کامل مفصل زانو

در این عمل، یک مفصل مصنوعی جایگزین زانو می‌شود.

ورزش درمانی، تغییر لایف استایل و بی حرکتی مثل استفاده از آتل یا گچ گرفتن، می تواند جزء روش های درمانی قرار گیرد.

7.سایر درمان‌ها

ثابت شده سایر درمان‌ها مانند طب سوزنی تا حدودی درد زانو را، خصوصاً در بیماران مبتلا به استئوآرتریت، کاهش می‌دهد. اما نتایج تحقیقات انجام شده روی گلوکزامین و کندرویتین به طور قطع مفید بودن این مواد برای درمان زانو درد شدید را تأیید نمی‌کند.

 

 

سخن پایانی

این که برای درد زانو باید چه کرد نیاز به نظر دقیق و تخصصی پزشک ارتوپد دارد. پیشنهاد ما این است که در صورت احساس در در زانو به پزشک متخصص مراجعه و درمان خود را جدی بگیرید. راه حل ها مختلفی برای رفع درد زانو وجود دارد که میتوان از آنها در جهت برطرف کردن این مشکل بهره برد.

از آنجا که نگهداری هر چه بهتر از زانو می تواند در کیفیت زندگی و عملکرد فردی در بزرگسالی و سنین بالا تاثیر گذار باشد، لذا بی توجهی به دردها و مشکلات زانو می تواند عوارض بسیار بدی داشته باشد که مهم ترین آن آرتروز می باشد. پیشنهاد ما این است که اگر دچار درد زانو بیش از چند روز شدید، حتما با پزشک متخصص مشورت و اقدامات لازم برای درمان را پیگیری کنید.