آیا درد پاشنه پا و دیابت با هم ارتباط دارند؟ درد کف پا در افراد دیابتی یک نشانه مهم و قابل‌توجه است که نباید نادیده گرفته شود. این درد ممکن است ناشی از مشکلات عصبی یا عروقی باشد که در نتیجه دیابت ایجاد می‌شود یا علل دیگری از جمله آسیب به عروق خونی، التهاب پا، آسیب به عضلات و استخوان‌ها و عفونت دارد که با علائمی همچون درد و تورم و قرمزی و سردی و گرمی کف پا و سختی در حرکت و … خود را بروز می‌دهد.
برای درمان درد پاشنه پا در افراد دیابتی ابتدا وضعیت عصبی پاها و انجام روش‌های تشخیصی تجویز می‌شود. انواع روش‌های فیزیوتراپی، دارودرمانی و جراحی برای بهبود زخم و درد پاشنه وجود دارند؛ راه‌حل‌های تهاجمی در موارد نادر و شدید به کار می‌روند. برای آگاهی بیش‌تر از این بیماری و عوارض بی‌توجهی به آن، ادامه مطلب را از دست ندهید.
فهرست مطالب
- چگونه درد پاشنه پا و دیابت زندگی افراد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؟
- بررسی علت درد پاشنه پا در افراد دیابتی
- آشنایی با علائم هشداردهنده درد پاشنه پا و دیابت
- درد پاشنه پا و دیابت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
- معرفی چند درمان خانگی برای درمان درد پاشنه پا و دیابت
- راهکارهای پزشکی برای درمان درد پاشنه پا و دیابت
- در چه شرایطی برای درد پاشنه پا و دیابت باید به پزشک مراجعه کنید؟
- عوارض بی‌توجهی به درمان دیابت و درد پاشنه پا
- سخن پایانی
چگونه درد پاشنه پا و دیابت زندگی افراد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؟
دیابت یکی از رایج‌ترین بیماری‌های زمینه‌ای به شمار می‌رود که عوارض فراوانی را در پاها به دنبال دارد. قند خون بالا و واکنش‌های سیستم ایمنی در این عارضه به اعصاب محیطی و نخاع آسیب می‌زند. بیماری دیابت به دلیل آسیب‌های عصبی موجب بروز درد و بی‌حسی در پاشنه می‌شود. بخش زیادی از وزن بدن بر روی پاشنه متمرکز است که درد و ناراحتی در آن، زندگی روزمره و انجام فعالیت‌های ساده را مختل می‌کند.
اعصاب محیطی که از نخاع به سمت اندام تحتانی منشعب می‌شوند، به‌صورت زنجیره‌ای فعالیت می‌کنند. از طرفی درد در پاشنه و بیماری دیابت منشأ عصبی دارد؛ بنابراین عدم پیگیری به‌موقع این عارضه گسترش درد به سایر قسمت‌های پا را به دنبال دارد. وخیم شدن وضعیت بی‌حسی و درد در اندام تحتانی، توانایی راه‌رفتن را می‌گیرد و محدودیت‌های زیادی را برای بیمار به همراه دارد. افراد ورزشکار که مبتلا به درد ناحیه پاشنه در اثر دیابت هستند، باید میزان فشار بر روی پاها را کاهش دهند تا از پیشرفت عارضه جلوگیری شود.
زخم دیابتی در پاها یکی از مهم‌ترین عوامل ایجادکننده درد ناحیه پاشنه محسوب می‌شود. این زخم‌ها به دلیل تضعیف سیستم ایمنی و ناکارآمدی آن در مقابله با عوامل عفونی رخ می‌دهند. با درگیری زخم توسط عفونت‌های میکروبی مدت‌زمان بهبودی عارضه افزایش می‌یابد؛ همچنین نفوذ آلودگی به سایر قسمت‌های پا موجب آسیب‌های متعددی مانند افتادن ناخن، سیاه‌شدن پا می‌شود. عدم درمان به‌موقع زخم‌های دیابتی که درگیر عفونت هستند، احتمال آسیب شدید بافتی و نیاز به قطع عضو را افزایش می‌دهد.
بررسی علت درد پاشنه پا در افراد دیابتی
درد پاشنه پا و دیابت در اغلب موارد ناشی از آسیب‌دیدگی اعصاب محیطی است که از نخاع خارج می‌شوند. بیماری دیابت با افزایش میزان قند خون و حفظ آن به مدت طولانی، در عملکرد سیستم عصبی اختلال ایجاد می‌کند. شدت آسیب اعصاب با مقدار افزایش قند خون و مدت ماندگاری آن رابطه مستقیم دارد؛ بنابراین درگیری طولانی‌مدت با دیابت نوع دوم ریسک ابتلا به دردهای پاشنه را افزایش می‌دهد. اختلال در عملکرد اعصاب اندام تحتانی موجب کاهش حساسیت در برابر آسیب می‌شود؛ در نتیجه احتمال بروز زخم‌های پوستی افزایش می‌یابد که عدم درمان آن‌ها، درد و ناراحتی در پاشنه را به دنبال دارد.
خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست پا از دیگر عوارض جانبی بیماری دیابت است که آسیب‌پذیری بافت در مقابل عوامل میکروبی را افزایش می‌دهد. استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده و حفظ چربی پوست، از ناهنجاری‌های پوستی در پاشنه جلوگیری می‌کند. افزایش قند خون در طی بیماری دیابت معمولاً به اعصاب بلند و قطور بدن آسیب می‌زند. ریشه‌های نخاعی از ستون مهره‌ها به سمت اندام‌های تحتانی بدن منشعب می‌شوند که از بلندترین بخشهای سیستم عصبی هستند؛ بنابراین در این بیماری پاها به‌صورت جدی در معرض آسیب قرار دارند.
بیماری دیابت موجب اختلال در سیستم گردش خون می‌شود که به دلیل رسوب چربی در عروق محیطی رخ می‌دهد. اختلال خون‌رسانی به اندام‌های تحتانی در اثر تنگی عروق موجب تضعیف سیستم ایمنی و افزایش آسیب‌پذیری پاها می‌شود؛ بنابراین زخم‌های دیابتی در پاشنه طی روند طولانی‌تری بهبود می‌یابند. درد ناحیه پاشنه افراد دیابتی در ۲ سمت بدن احساس می‌شود که معمولاً این درد در هنگام شب بروز می‌کند. عواملی مانند رژیم غذایی نامناسب موجب تشدید تنگی عروق می‌شوند و علائم درد در پاشنه را افزایش می‌دهند.
آشنایی با علائم هشداردهنده درد پاشنه پا و دیابت
علائم درد پاشنه پا در افراد دیابتی به عوامل متعددی مانند شدت بیماری، وضعیت جسمانی و سبک زندگی بستگی دارد. وجود برخی عادت‌های رفتاری مانند سیگارکشیدن احتمال بروز علائم درد در پاشنه را افزایش می‌دهد. افراد دیابتی به دلیل آسیب‌دیدگی اعصاب در ناحیه پا، معمولاً درد ناشی از زخم‌های دیابتیک را احساس نمی‌کنند؛ بااین‌حال برخی بیماران دردهای آزاردهنده در اندام تحتانی را گزارش می‌دهند. در ادامه برخی از رایج‌ترین علائم درد در پاشنه در دیابت را بررسی می‌کنیم.
- اعصاب حسی در شرایط شدید بیماری به طور کامل از بین می‌روند؛ در نتیجه پاشنه در برابر آسیب‌های فیزیکی و شیمیایی واکنش نمی‌دهد.
- احساس کرختی و گزگز کردن یکی از رایج‌ترین علائم پای دیابتی به شمار می‌رود که حالتی شبیه فروکردن سوزن در پاشنه پاها است.
- بیمار در طی زخم و تاول پوستی هیچ دردی را احساس نمی‌کند که موجب وخیم‌تر شدن وضعیت می‌شود.
- گرم‌شدن پاها در اثر افزایش متابولیسم موضعی و تغییر رنگ پوست از علائم پای دیابتیک است.
- پیشرفت زخم‌ها با تولید و ترشح مواد چرکی و عفونت همراه است که معمولاً زردرنگ و بد بو هستند.
- عفونی‌شدن زخم‌های پاشنه موجب بروز علائم سیستمیک مانند تب و لرز خواهد شد.
- شوک سپتیک از عوارض خطرناک آلودگی‌های عفونی است که در اثر زخم‌های شدید رخ می‌دهد.
- برخی بیماران با مشکل در کنترل قند خون مواجه می‌شوند که نشانه وجود عفونت پنهان در پای دیابتی است.
- احساس سنگینی در پاها و خستگی مفرط در طی روز از علائم رایج درد در پاشنه در دیابت به شمار می‌رود.
درد پاشنه پا و دیابت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
درد در پاشنه به دلایل متعددی مانند دیابت، کمبود مواد مغذی و آسیب‌های ستون فقرات رخ می‌دهد؛ تشخیص درست علت درد موجب تسریع روند بهبودی می‌شود. پزشک با معاینه فیزیکی پاها در کنار تست‌های تشخیصی، نوع درد را بررسی می‌کند. متخصص در مورد سابقه پزشکی و شرح‌حال شما مانند نوع درد، مواقع تشدید آن و علائم بیماری می‌پرسد. معاینه مفاصل مچ و زانو و وضعیت رفلکسی آن‌ها می‌تواند به تشخیص علت درد کمک زیادی کند.
پزشک با استفاده از لمس و فشار وسایل نوک‌تیز میزان حس پاها را بررسی می‌کند تا از وجود آسیب‌های عصبی گسترده مطلع شود. عدم واکنش در اثر محرک‌های محیطی مانند سرما و گرما احتمال وجود آسیب دیابتی را تشدید می‌کند. نوار عصب عضله که وضعیت انقباض و انبساط ماهیچه‌ها را تشخیص می‌دهد، در صورت شک به اختلال عضلانی در پاها تجویز می‌شود. پزشک در این روش با استفاده از یک سوزن کوچک که در بافت ناحیه موردنظر فرومی‌رود، نوار الکترومیوگرافی اندام هدف را تهیه می‌کند.
عکس‌برداری مغناطیسی یا MRI برای اطلاع از وضعیت بافت‌های نرم اندام تحتانی مانند عضله‌ها، اعصاب و تاندون‌ها تجویز می‌شود. رادیولوژی و CT scan برای بررسی وجود ناهنجاری‌های استخوانی مانند شکستگی، برآمدگی یا تومور‌های پاشنه کاربرد دارند. پزشک با استفاده از آزمایش خون میزان پیش‌نیازهای ضروری برای کارکرد صحیح سیستم عصبی مانند تیامین، سدیم و پتاسیم را بررسی می‌کند. کمبود ویتامین‌های گروه B می‌تواند علائم مشابه با درد در پاشنه در دیابت را ایجاد کند که با مکمل‌های غذایی برطرف می‌شود.
معرفی چند درمان خانگی برای درمان درد پاشنه پا و دیابت
عارضه درد ناحیه پاشنه در افراد دیابتی در اغلب موارد با استراحت و کاهش فشار بر روی پاها برطرف می‌شود. راهکارهای ساده و خانگی مانند ماساژ، کمپرس سرد و انجام ورزش‌های کششی تا حد زیادی درد و بی‌حسی را بهبود می‌بخشند. عدم استعمال دخانیات، قرارگیری کمر در حالت درست و استفاده از کفش مناسب تأثیر این راهکارهای درمانی را افزایش می‌دهند. در ادامه برخی از کارآمدترین روش‌های درمانی در این زمینه را بررسی می‌کنیم.
-
ورزش‌کردن
فعالیت ورزشی و تحرک با تقویت عضله‌های کف پا موجب کاهش علائم درد و ناراحتی می‌شود؛ البته افراد دیابتی آسیب‌پذیری بالایی در ناحیه پا دارند که باید نکات مهم در ورزش‌کردن را رعایت کنند. آسیب عصبی در کنار گردش خون ضعیف در اندام تحتانی، احتمال ایجاد زخم در پاشنه را افزایش می‌دهد. ورزش‌های هوازی مانند شنا، پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری گزینه مناسبی برای این افراد محسوب می‌شود.
-
رعایت رژیم غذایی مناسب
تغذیه نقش مهمی در کنترل میزان قند خون و کاهش علائم درد ناحیه پاشنه در افراد دیابتی دارد. مصرف غذاهای دریایی و انواع حبوبات مانند لوبیا و عدس که قند خون را کاهش می‌دهند، موجب بهبود عارضه‌پای دیابتی می‌شوند. همچنین قندهای پیچیده مانند غلات و انواع میوه‌ها و سبزی‌ها برای کنترل قند خون در افراد دیابتی مفید هستند.
-
مصرف مکمل‌های غذایی
کمبود پیش‌نیازهای عصبی موجب بروز دردهای نوروپاتی در پاشنه می‌شود. ویتامین‌های گروه B برای کارکرد صحیح سیستم عصبی مفید هستند؛ همچنین ویتامین د برای تحلیل پیام عصبی در مغز ضروری است. مکمل تغذیه‌ای اسید آلفا لیپوئیک برای درمان عارضه‌های عصبی تجویز می‌شود. البته پیش از شروع مصرف این مکمل‌‌ها باید با پزشک خود مشورت کنید؛ زیرا برخی از آن‌ها با مواد غذایی یا داروهای دیابت تداخل دارند.
-
بهبود درد ناحیه پاشنه با ماساژ
ماساژدرمانی یکی از مؤثرترین راه‌های کاهش درد در پاشنه در افراد مبتلا به دیابت است. این روش موجب افزایش جریان خون در کف پا و بهبود علائم درد و التهاب می‌شود؛ همچنین مواد مغذی و اکسیژن بیش‌تری در دسترس بافت قرار می‌گیرد و روند بهبودی را تسریع می‌دهد. ماساژ باید به‌آرامی و توسط فردی آگاه به علت درد ناحیه پاشنه انجام شود تا احتمال آسیب به بافت کاهش یابد. استفاده از روغن‌های گیاهی مانند نارگیل در این روش موجب تقویت تأثیر درمانی می‌شود.
راهکارهای پزشکی برای درمان درد پاشنه پا و دیابت
در صورت پیشرفت علائم درد در پاشنه و ایجاد مشکل در زندگی روزمره، می‌توانید از روش‌های درمان پزشکی برای بهبود عارضه کمک بگیرید. پزشک با توجه شدت درد و علت بروز آن، از روش‌های گوناگونی مانند فیزیوتراپی، الکترو تراپی، دارودرمانی و جراحی استفاده می‌کند؛ البته روش‌های تهاجمی معمولاً به‌عنوان آخرین راه‌حل و در صورت ناکارآمدی سایر شیوه‌ها انتخاب می‌شوند.
پزشک در صورت مشاهده تشدید درد و التهاب در پاشنه، داروهای مسکن مانند استامینوفن و ناپروکسن تجویز می‌کند. کنترل قند خون با داروهایی مانند گلی کلازید عوارض پای دیابتی را کاهش می‌دهد. استفاده از لیزرهای مادون‌قرمز برای گشاد کردن عروق اندام تحتانی و افزایش جریان خون موجب تسریع روند بهبود عارضه می‌شود. پرتوهای نوری با طول‌موج مشخص به بافت نرم نفوذ می‌کنند و بدون آسیب به بافت‌های مجاور، بر روی عروق خونی تأثیر می‌گذارند.
عبور جریان الکتریکی ضعیف از پاشنه موجب تحریک بافت عصبی و کاهش درد می‌شود؛ همچنین فرآیند بهبود زخم‌های دیابتی را سرعت می‌بخشد. متخصص فیزیوتراپی با تجویز حرکت‌های کششی اسپاسم و گرفتگی عضلانی در پاشنه پا را کاهش می‌دهد؛ در نتیجه احساس درد به هنگام راه‌رفتن از بین می‌رود. در صورت عدم درمان عارضه با روش‌های غیرتهاجمی، باید به سراغ جراحی بروید که عوارض جانبی بالایی دارد. در این روش عصب‌های آسیب‌دیده در اندام تحتانی توسط جریان الکتریکی یا مواد شیمیایی از بین می‌روند.
در چه شرایطی برای درد پاشنه پا و دیابت باید به پزشک مراجعه کنید؟
در نوروپاتی‌های شدید که درد در پاشنه موجب اختلال در راه‌رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود، هر چه سریع‌تر باید به پزشک مراجعه کنید. وخیم‌تر شدن وضعیت علائم درد و التهاب در کف پا را افزایش می‌دهد؛ از طرفی روند بهبود زخم‌های بافتی طولانی‌تر می‌شود. در این شرایط رعایت نکات ضروری تا حدودی از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند اما باید به دنبال درمان قطعی این عارضه باشید.
پزشک با معاینه وضعیت پاها و عملکرد سیستم عصبی روش درمانی مؤثر را انتخاب می‌کند که شامل انواع روش‌های فیزیوتراپی، تزریق داروهای ضدالتهاب و در آخر جراحی است. در برخی بیماران برای بررسی دقیق‌تر، آزمایش خون و نوار عصب عضله تجویز می‌شود که تأثیر زیادی در انتخاب روش درمانی صحیح دارد.
مراجعه زودهنگام به پزشک موجب تسریع روند درمان عارضه می‌شود؛ از طرفی راهکارهای درمانی ساده‌تر علائم درد را کاهش می‌دهند و به عمل‌های جراحی نیاز پیدا نمی‌کنید. آسیب‌های نوروپاتی به‌مرورزمان و در صورت عدم درمان گسترش می‌یابند؛ از طرفی سیستم عصبی قابلیت ترمیم بافتی ندارد. برای جلوگیری از پیشرفت درد در پاشنه در بیماری دیابت با مشاهده نشانه‌های اولیه این عارضه به متخصص مراجعه کنید.
عوارض بی‌توجهی به درمان دیابت و درد پاشنه پا
پاشنه یکی از مهم‌ترین بخشهای بدن است که تعادل و تمرکز وزن بر روی آن قرار می‌گیرد. ایجاد زخم و تاول در این قسمت با دردهای شدید هنگام راه‌رفتن همراه است که به دلیل آسیب‌های عصبی در اندام تحتانی رخ می‌دهد. بی‌توجهی نسبت به تشخیص و درمان علت بروز درد موجب گسترش عارضه و وخیم‌تر شدن وضعیت می‌شود؛ در نتیجه فرد را از انجام فعالیت‌های عادی باز می‌دارد.
پیشرفت زخم و تاول‌های پوستی باگذشت زمان دچار عفونت می‌شوند که نفوذ آلودگی به گردش خون، بروز شوک سپتیک را به همراه دارد. پزشک در موارد نادر که زخم و عفونت قابل‌ترمیم نیستند، برای جلوگیری از گسترش آلودگی قطع عضو را پیشنهاد می‌دهد. سیستم عصبی بدن قابلیت ترمیم بافتی ندارد و در صورت آسیب‌دیدگی باید از پیشرفت آن جلوگیری کنید.
محدودیت حرکتی در درازمدت، نحوه راه‌رفتن بیمار را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و ریسک ابتلا در ناهنجاری‌های مفاصل زانو و مچ پا افزایش می‌یابد. عدم توانایی انجام فعالیت‌های سابق موجب بروز افسردگی و استرس در افراد دیابتی می‌شود. دوری از اجتماع و گوشه‌گیری از عوارض رایج این عارضه هستند که در افراد مبتلا به‌پای دیابتی وجود دارد.
سخن پایانی
درد پاشنه پا و دیابت به‌عنوان یکی از خطرناک‌ترین عارضه‌های اندام تحتانی محسوب می‌شود که به دلیل افزایش غیرطبیعی قند خون رخ می‌دهد. عدم کنترل دیابت به اعصاب محیطی پا آسیب می‌زند و با رسوب چربی در جدار عروق، جریان خون در آن را مختل می‌کند. این افراد با علائم بی‌حسی، زخم و التهاب در پاها مواجه هستند که در صورت عدم درمان در معرف آسیب‌های جدی‌تری قرار می‌گیرند. MRI و آزمایش خون از رایج‌ترین روش‌های تشخیصی در شناسایی علت بروز درد هستند.
درد پاشنه پا در افراد دیابتی نشانگر مسائل جدی از جمله عصب‌های متأثر شده (نوروپاتی دیابتی)، آسیب به عروق خونی (آنژیوپاتی)، التهاب پا، آسیب به عضلات و استخوان‌ها یا عفونت است که به ارزیابی و درمان توسط پزشک نیاز دارد؛ حتی اگر علائم به نظر ساده بیایند، اهمیت مشاوره پزشکی از مهم‌ترین مراحل در مدیریت درد و پیشگیری از عوارض دیابت است.
در صورت عدم درمان راهکارهای تخصصی نظیر الکترو تراپی، فیزیوتراپی و جراحی عصب انتخاب می‌شوند. بی‌توجهی به درمان نورپاتی در پاها، گسترش اختلال عصبی و تشدید وضعیت بیماری را به همراه دارد. برای درمان این عارضه می‌توانید به کلینیک ما با کادر پزشکی متخصص و دستگاه‌های روز دنیا مراجعه کنید.
