علائم پوکی استخوان در جوانان؛ از علت تا روش‌های تشخیص و درمان

آیا شما هم با شنیدن کلمه پوک بودن استخوان به یاد افراد مسن می‌افتید؟ درست است که این بیماری در اکثر مواقع، گریبان‌گیر افراد مسن می‌شود، اما باید بدانید که ممکن است علائم پوکی استخوان در جوانان هم مشاهده شود. متأسفانه به‌واسطه این طرز فکر، این مشکل در جوانان و نوجوانان، جدی گرفته نمی‌شود و می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری در آینده آنان ایجاد کند. در این مطلب بررسی می‌کنیم که علائم پوکی استخوان در جوانی چگونه به وجود می‌آید؟ علائمی و روش‌های تشخیص و درمان آن در کلینیک فوق تخصصی پوکی استخوان چگونه است؟ تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

 

 

آیا علائم پوکی استخوان در جوانان هم نمایان می‌شود؟

همه ما تصور می‌کنیم که پوک شدن استخوان ، یکی از بیماری‌هایی است که تنها افراد مسن و سالمند را مبتلا می‌کند. درصورتی‌که این موضوع حقیقت ندارد و در حال حاضر، جوانان نیز بیش از هر زمان دیگری در معرض ابتلا به این بیماری ناخوشایند قرار دارند. هر چند این بیماری در میان افراد سالمند بسیار رایج‌تر است، اما ما علائم پوکی استخوان در جوانان را هم مشاهده می‌کنیم. به همین دلیل شناسایی علت، تشخیص و درمان آن، برای آینده جوانان حائز اهمیت است.
پزشکان عقیده دارند که یکی از علت‌های اصلی کاهش استحکام دیواره استخوان مربوط به کاهش میزان توده استخوانی در بدن است. پوک شدن استخوان در نوجوانان، معمولاً به علت مشکلات تغذیه‌ای نمایان می‌شود، بنابراین رژیم غذایی آنان باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که بتوانند به‌راحتی مواد ریزمغذی را در بدن جذب کنند. بازه سنی نمایان‌شدن این بیماری از هفت تا سی‌سالگی، باتوجه‌به شرایط می‌تواند متفاوت باشد. در چنین شرایطی برای حل این مشکل، ابتدا باید علت به‌وجودآمدن آن را با کمک متخصصان پیدا کرده و سپس برای درمان آن اقدام کنیم.

 

علت پوکی استخوان در جوانی چیست؟

به‌طورکلی دلیل کاهش استحکام دیواره استخوان در جوانی، به هر دلیلی که رخ‌داده باشد، آسیب‌های فراوانی برای استخوان به همراه می‌آورد. اگر بخواهیم این دلایل را به‌صورت دسته‌بندی‌شده به اطلاع شما عزیزان برسانیم، به دلایل پوک شدن استخوان از نوع اولیه یا همان ایدیوپاتیک و همچنین نوع ثانویه آن اشاره می‌کنیم و در ادامه مقاله، توضیح کوتاهی در مورد هر کدام از آن‌ها ارائه می‌دهیم:

• ♦ پوکی استخوان اولیه
  احتمال اینکه علائم کاهش استحکام دیواره استخوان موقع سنین جوانان از نوع ایدیوپاتیک باشد، بسیار ناچیز است. این بیماری معمولاً خود را قبل از سن بلوغ نشان می‌دهد. میانگین سن شروع آن از یک تا سیزده‌سالگی است. علت آن هم در بیشتر مواقع مربوط به مسائل ژنتیکی و سوابق این بیماری در خانواده هست. طبق تحقیقات انجام شده در این زمینه، تقریباً از هر 15000 نفر، یک نفر درگیر این مشکل است. همچنین احتمال درگیری پسران با این بیماری بیشتر است.
  چنین مشکلی در علم پزشکی، بیماری پوک بودن استخوان بی‌دلیل هم خوانده می‌شود و علت علمی به‌وجودآمدن آن، معمولاً تغییرات و حرکت نامنظم مواد مغذی است.
• ♦ پوکی استخوان ثانویه
  برخلاف نوع اولیه، این نوع از پوکی استخوان به دلیل یک مشکل خارجی به وجود می‌آید. شاید بسیاری از افراد مبتلا به پوک شدن استخوان ، از نظر رژیم غذایی هیچ مشکلی نداشته باشند، امّا در کمال تعجب و ناباوری دچار این بیماری می‌شوند. در این گونه مواقع، برخی از بیماری‌هایی که ما انسان‌ها با آن‌ها روبرو می‌شویم و به‌عنوان مشکلات اولیه در بدن شناخته می‌شوند، اصلی‌ترین علت بروز کاهش استحکام دیواره استخوان از نوع ثانویه هستند.

بیماری‌هایی که می‌توانند باعث به‌وجودآمدن علائم پوک شدن استخوان موقع سنین جوانان شوند، عبارت‌اند از: دیابت، پرکار بودن تیروئید، مشکلات کلیوی، کمبود وزن، کم‌خونی و… با درمان این مشکلات، به‌راحتی می‌توانید خطر ابتلا به کاهش استحکام دیواره استخوان را کاهش دهید. همچنین لازم است بدانید که پوک شدن استخوان ثانویه ممکن است به دلیل عوارض برخی از داروها، در درازمدت نمایان شود. کمی پایین‌تر از این قسمت، این موضوع را بیش‌تر بررسی کرده‌ایم.

 

عوارض برخی از داروها و علائم پوکی استخوان در جوانان

مصرف برخی از داروها، جدا از خواص و فوایدی که برای درمان بعضی از مشکلات و بیماری‌ها دارند، ممکن است عوارض جانبی خاصی را در بلندمدت برای سایر اعضای بدن ایجاد کنند. در این بخش به چند گروه از این داروها اشاره کرده‌ایم.

• ♦ داروهای مربوط به بیماری سرع
• ♦ قرص‌های فشار خون
• ♦ داروهای مربوط به مشکلات تیروئید
• ♦ مهارکننده‌های اسید معده (امپرازول، رابپرازول، رانیتیدین و…)
• ♦ کورتون‌ها (دگزامتازون، بتامتازون، بکلومتازون و…)
• ♦ برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها (تتراسایکلین، پنی سیلامین)

استفاده طولانی‌مدت از این داروها و موارد مشابه دیگر، احتمال مبتلا شدن به مشکل کاهش استحکام دیواره استخوان را به‌شدت افزایش می‌دهد. یکی از دلایلی که پزشکان اصرار دارند هیچ قرص یا دارویی را سرخود مصرف نکنید، جلوگیری از ایجادشدن چنین عوارضی در بدن است.
اگر به هر دلیلی در یک بازه زمانی طولانی، چنین داروهایی را مصرف کرده‌اید، باید با مراجعه به پزشک متخصص اقدام به چکاپ کرده و برای پیشگیری یا درمان پوک شدن استخوان ، مکمل‌های غذایی مخصوص را دریافت کنید.

 

معرفی نشانه‌ها و علائم پوکی استخوان در جوانان و نوجوانان

قبل از آنکه بخواهیم نشانه‌ها و علائم را به طور کامل معرفی کنیم، باید بدانید که این بیماری ممکن است هیچ نشانه‌ای نداشته باشد یا به‌اصطلاح پزشکان، علائم آن خاموش باشد. در این گونه مواقع فقط آزمایشات تخصصی و پزشک مربوطه می‌توانند آن را تشخیص دهد. مواردی که در این بخش به آن‌ها اشاره شده است، در اکثر مواقع به‌راحتی قابل‌درک است. توجه داشته باشید که اگر چند مورد از موارد ذکر شده را به طور هم‌ زمان مشاهده کردید، دراسرع‌وقت به پزشک مراجعه کنید:

• ♦ ضعف در استخوان، ستون فقرات و کمر
  ضعیف‌شدن استخوان‌ها، از شایع‌ترین علائم پوکی استخوان در جوانان است. این نشانه معمولاً در گردن و کمر به‌صورت سوزش ناگهانی و شدید ظاهر می‌شود. این مورد می‌تواند اولین هشدار برای کم‌شدن تراکم استخوان‌ها باشد. در برخی موارد نیز گزارش شده است که این مشکل، معمولاً با افزایش فعالیت بدنی و ورزش افزایش پیدا می‌کند.
• ♦ کوتاه‌شدن تدریجی قد
  این مورد معمولاً برای افراد مسنی که دچار کاهش استحکام دیواره استخوان شده‌اند، رخ می‌دهد؛ در مواردی هم این مشکل در جوانان دیده شده است. زمانی که توده استخوانی کاهش‌یافته و تراکم آن کم می‌شود، ستون فقرات تغییر شکل داده و موجب کوتاه‌شدن تدریجی قد می‌شود. سرعت پیشرفت این مورد بسیار کم است و شاید تا چند سال متوجه آن نشوید. امّا به‌محض اینکه شک داشتید، قبل از آنکه دیر شود به پزشک مربوطه مراجعه کنید.
• ♦ احساس سوزش در استخوان‌ها
  یکی دیگر از علائم پوکی استخوان موقع نوجوانان، احساس سوزش در استخوان‌ها، به‌خصوص ستون فقرات و کمر است. با کم‌شدن تراکم استخوان، استحکام آن‌ها کاهش‌یافته و ممکن است با تغییراتی مواجه شوند. این تغییرات می‌توانند با به‌وجودآوردن فشار به سلول‌های عصبی، منجر به سوزش در اطراف استخوان‌ها به‌خصوص کمر شوند. این مورد یکی از جدی‌ترین علائم پوک شدن استخوان محسوب می‌شود.
• ♦ ضعیف‌شدن عضلات
  از نشانه‌های دیگر این مشکل، می‌توان به تضعیف عضلات و قدرت عضلانی اشاره کرد. کاهش استحکام استخوان‌ها باعث ضعیف‌شدن آن‌ها می‌شود. این ضعف ممکن است خود را هنگامی که در حال ورزش هستید نشان دهد. برخی جوانان در هنگام کارکردن ناگهان احساس ضعف و خستگی می‌کنند که این موضوع می‌تواند یکی از نشانه‌ها باشد.
• ♦ شکستگی ساده استخوان
  همان‌طور که می‌دانید کاهش توده استخوانی، رابطه مستقیمی با کاهش مقاومت آن‌ها دارد. افرادی که به این مشکل مبتلا هستند، استخوان آن‌ها با کوچک‌ترین ضربات، از خود حساسیت نشان داده و به‌سادگی آسیب می‌بینند. در برخی از جوانان، شکستگی‌های پی‌درپی مشاهده شده است که همگی می‌توانند از علائم ناشی از کاهش استحکام دیواره استخوان باشند.
• ♦ اختلال در مفاصل
  مشاهده‌شدن اختلالاتی در زانو، آرنج، شانه و مچ دست‌وپا، از نشانه‌های دیگر این بیماری هستند. ازآنجایی‌که مفصل‌، قابلیت باز و بسته‌شدن دارند، کاهش توده استخوانی ممکن است باعث ترک‌خوردگی‌هایی در این نقاط شود. در نتیجه فردی که دچار پوکی استخوان شده، ممکن است در هنگام استفاده از مفاصل احساس ضعف یا درد کند.
• ♦ تنگی نفس
  شاید برایتان عجیب به نظر برسد که تنگی نفس هم می‌تواند از علائم پوک شدن استخوان در جوانان باشد. همان‌طور که کمی قبل گفتیم، ضعف در استخوان‌ها می‌تواند باعث ضعف در عضلات شود. ریه و سیستم تنفسی هم از نوع عضلانی است. اگر به هر دلیلی استخوان‌های قفسه سینه دچار ضعف شوند، می‌توانند کاهش حجم ریه را در پی داشته باشند؛ پس دلیل تنگی نفس همین است.
• ♦ علائم دیگر پوک شدن استخوان
  پوکی‌استخوان‌ها به‌غیراز نشانه‌های ذکر شده، می‌توانند علائم دیگری هم داشته باشند که کمتر دیده شده‌اند. مشکلاتی مانند بیماری در لثه‌ها، بی‌خوابی، شل‌شدن دندان‌ها، ناتوانی در راه‌رفتن، فرورفتگی سینه و تغییرات در شکل ستون فقرات از جمله علائم ناشی از پوکی استخوان در دوران جوانی به شمار می‌روند.

 

عوارض پوکی استخوان در جوانی چیست؟

عوارض پوکی استخوان موقع دوران جوانی، شاید به‌راحتی نادیده گرفته شود. امّا این را بدانید که اگر این علائم را جدی نگیرید، عوارض این بیماری با افزایش سن می¬توانند کم‌کم خطرناک شوند؛ در این قسمت از متن به عوارض پوکی استخوان موقع دوران جوانی پرداخته‌ایم:

• ♦ شکستگی لگن
  از اولین عوارض پوک بودن استخوان، شکستی لگن است. اگر چنین آسیبی به لگن وارد شود، این را بدانید که با افزایش سن، احتمال آسیب‌دیدن مهره‌های کمر به‌شدت افزایش‌یافته و می‌تواند به‌راحتی به ستون فقرات آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد کند.
• ♦ بدشکل شدن کمر
  بسیاری از افرادی که در سنین بالا، دچار قوز و ناهنجاری در کمر می‌شوند، به‌احتمال زیاد در جوانی دچار پوک شدن استخوان بوده‌اند و عوارض این بیماری تازه خود را نشان داده است.
• ♦ محدودیت حرکتی
  از دیگر عوارض کاهش استحکام دیواره استخوان که اگر درمان نشود، در درازمدت خود را نشان می‌دهد، ایجاد محدودیت حرکتی در نقاطی است که شکستگی‌های کوچکی در آنجا رخ‌داده است. از آنجایی‌ که این مشکل، یک بیماری پنهان نامیده می‌شود، بسیاری از مشکلاتی که به وجود می‌آورد در کوتاه‌مدت، مشاهده نمی‌شود.
• ♦ تغییر شکل در قفسه سینه
  این مورد از عوارض نادر پوک شدن استخوان موقع جوانی و نوجوانی است. ممکن است این تغییر شکل قفسه سینه در سنین بالاتر به‌صورت تدریجی خود را نشان داده و بیمار را درگیر نماید.

 

روش‌های تشخیص علائم پوکی استخوان در جوانان

برای تشخیص علائم پوک بودن استخوان موقع سنین جوانان و نوجوانان، در ابتدا باید به پزشک مربوطه مراجعه کرد. لازم است بدانید که پزشک ارتوپد، فردی است که این کار را انجام می‌دهد. بعد از مراجعه به کلینیک مربوطه، پزشک از شما می‌خواهد که سوابق بیماری‌های خانوادگی و مشکلاتی که دارید را به طور کامل توضیح دهید؛ سعی کنید که هیچ‌چیزی را از قلم نیندازید.
در اکثر مواقع، روش تشخیص پوک شدن استخوان به عهده آزمایش خون است. در آزمایش خون، مقدار کلسیم، فسفر، ویتامین دی، تستسترون، عملکرد کلیه و تیروئید به طور کامل بررسی می‌شود. برای بسیاری از افراد مبتلا، تشخیص این بیماری همین‌جا به اتمام می‌رسد. با مصرف قرص‌های مربوطه یا نهایتاً تجویز آمپول‌های موردنیاز برای درمان این بیماری، کاهش استحکام دیواره استخوان به‌راحتی درمان می‌شود.
در برخی موارد هم ممکن است پزشک تصمیم بگیرد، از آزمایشات تخصصی‌تری استفاده کند. این آزمایش که معمولاً با نام “آزمایش تراکم استخوان” شناخته می‌شود، برای اندازه‌گیری دقیق مواد معدنی و ریزمغذی‌های تشکیل‌دهنده استخوان، به کار می‌روند. این مورد بیشتر در مواقعی به کار گرفته می‌شود که علائم پوک شدن استخوان در سنین جوانان پنهان بوده یا احتمال مبتلا بودن کم باشد.
بزرگ‌ترین مزیت این آزمایش، تشخیص سریع و دقیق پوکی استخوان، قبل از شکستگی یا عوارض آن است. همچنین لازم به ذکر است که با تکرار این آزمایش در فواصل زمانی چند ساله، به‌راحتی می‌توانید برای همیشه از این بیماری دور بمانید.

 

روش‌هایی برای پیشگیری از پوکی استخوان

برای پیشگیری از پوک شدن استخوان ، می‌توانید با روش‌هایی بسیار ساده و عملی، شروع کنید. روش‌های ذکرشده در این بخش همگی به‌شدت تأثیرگذار بوده و نتایج چشمگیری به دنبال خواهد داشت. فقط دانستن این نکته ضروری است که این روش‌ها برای پیشگیری هستند و نه درمان، روش‌های درمانی را در بخش بعدی توضیح داده‌ایم:

• ♦ افزایش مصرف کلسیم
  کلسیم برای حفظ تراکم استخوان‌ها، ماده‌ای ارزشمند محسوب می‌شود. بهترین مواد غذایی دارای کلسیم و جذب بالا، عبارت‌اند از: انواع فراورده‌های لبنی، اسفناج و بادام. اگر به هر دلیلی احساس می‌کنید که برای مصرف کلسیم به مکمل‌های غذایی نیاز دارید، با پزشک مربوطه در ارتباط باشید.
• ♦ ورزش مکرر
  ورزش‌کردن به‌صورت منظم، باعث افزایش توده استخوانی شده و همچنین باعث جذب مواد مغذی موردنیاز استخوان می‌شود. حتی اگر برای ورزش‌کردن وقت کافی ندارید، پیاده‌روی روزانه هم به شما کمک خواهد کرد. به‌علاوه اینکه ورزش به‌طورکلی به‌سلامتی و تناسب‌اندام کمک می‌کند.
• ♦ ترک‌کردن دخانیات
  طبق تحقیقات انجام شده در سازمان‌های مربوطه، افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند، بیشتر دچار پوک بودن استخوان می‌شوند. پس دخانیات می‌تواند یکی از عوامل کاهش‌دهنده توده استخوانی باشد. این موضوع را بدانید که حتی اگر ترک دخانیات به‌خصوص سیگار برای شما دشوار است، حداقل کاری که می‌توانید انجام دهید کاهش مصرف است؛ بد نیست به فکر سلامتی خود هم باشید.
• ♦ کاهش مصرف کافئین
  کافئین یکی از موادی است که کلسیم را دفع می‌کند. با کاهش مصرف کافئین، از احتمال مبتلا شدن به پوک شدن استخوان جلوگیری کنید. سعی کنید که در طول روز، بیشتر از دو فنجان قهوه یا مواد کافئین‌دار استفاده نکنید.
• ♦ مصرف ویتامین دی
  ویتامین دی برخلاف کافئین، کلسیم را جذب کرده و به استخوان‌ها می‌رساند. ویتامین دی را می‌توانید به‌راحتی در ماهی‌ها، انواع جگرها و تخم‌مرغ پیدا کنید.
• ♦ نور خورشید
  همان‌طور که احتمالاً می‌دانید، نور خورشید دارای ویتامین دی است. هرچند که این مقدار شاید ناچیز باشد، امّا بی‌تأثیر هم نیست. از وجود نور خورشید، بهره ببرید.
• ♦ نکات مهم دیگر
  مواد غذایی بسیاری هستند که می‌توانند در پیشگیری از پوک شدن استخوان در جوانی و هر دوره سنی دیگر جلوگیری کنند. این مواد خوراکی و تغذیه‌ای شامل آب‌پرتقال، آب کرفس، میگو، شیر سویا، انواع مغزها و آجیل‌ها، کنسروهای ماهی و میگو هستند.

 

درمان علائم پوکی استخوان در جوانان و سایر افراد

ازآنجایی‌که مشاهده علائم پوکی استخوان در جوانان کمتر رایج است، شاید زیاد جدی گرفته نشود. امّا همان‌طور که قبل‌تر اشاره کردیم، این بیماری به‌راحتی می‌تواند در آینده جوانان تأثیرگذار باشد. هرچقدر از اهمیت درمان سریع کاهش استحکام دیواره استخوان بگوییم باز هم کم گفته‌ایم. هرچه قدر که درمان سریع‌تر آغاز شود، عوارض کمتری به وجود می‌آید. با ما همراه باشید تا برخی از مهم‌ترین روش‌های درمان این بیماری را خدمت شما عزیزان ذکر کنیم:

• ♦ دارودرمانی
  متداول‌ترین روش درمانی این بیماری، استفاده از قرص‌های خوراکی و مکمل‌های مواد معدنی مخصوص است. در برخی موارد ممکن است پزشک مربوطه تشخیص دهد که نیاز به تزریق برخی هورمون‌ها برای درمان سریع‌تر و جلوگیری از عوارض وجود دارد. وظایف این هورمون‌ها باتوجه‌به نوع آن، می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال برخی از هورمون‌ها برای افزایش تراکم استخوان‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرند.
• ♦ مگنت تراپی
  روش دیگری که نسبت به مابقی روش‌های درمانی، مدرن‌تر است، مگنت تراپی نام دارد. در این روش درمانی، از دستگاهی استفاده می‌شود که با فرستادن پالس‌های فرکانسی متفاوت، به حفظ تراکم استخوان‌ها و افزایش توده آن کمک می‌شود. این روش بیشتر برای افرادی مورداستفاده قرار می‌گیرد که در استخوان‌ها احساس درد دارند.
• ♦ رژیم غذایی
  در برخی موارد ممکن است پزشک فقط به یک رژیم غذایی بسنده کند و شما به‌هیچ‌وجه قدرت رژیم غذایی مناسب را دست‌کم نگیرید. رژیم غذایی تجویز شده می‌تواند به‌راحتی پوک شدن استخوان را درمان کند. به‌علاوه اینکه در ترکیبات این مواد غذایی، دیگر اثری از قرص‌ها و مواد شیمیایی هم نیست.
• ♦ ورزش
  برنامه ورزشی، یکی دیگر از روش‌های درمانی طبیعی برای بیماری سخت و ناخوشایند پوک بودن استخوان است. مشاهده شده که برخی پزشکان برای درمان علائم پوک شدن استخوان موقع سنین جوانان از برنامه تمرینی استفاده می‌کنند. این روش جذاب در کنار سایر روش‌های درمان کاهش استحکام دیواره استخوان، به حفظ سلامتی بدن و تناسب‌اندام آن هم کمک می‌کند. فعالیت بدنی منظم مانند دویدن، شناکردن، اسکی، دوچرخه‌سواری و…. همگی در درمان این مشکل تأثیرگذارند.

نکته بسیاری مهمی که باید به آن توجه کنید این است که اگر دچار پوک شدن استخوان هستید به‌هیچ‌عنوان نباید فعالیت‌های ورزشی شدید؛ مانند پریدن، دویدن، کوهنوردی و… انجام دهید. به‌طورکلی از هرگونه حرکات سریع و قدرتی بپرهیزید. چرا که استخوان‌ها در این شرایط بسیار ضعیف هستند و به‌تنهایی با ورزش درمان نمی‌شوند، این موضوع را هم بدانید که احتمال شکستگی و آسیب‌دیدگی جدی در این شرایط بسیار بالا است.

 

سخن پایانی

خوشبختانه علائم پوکی استخوان در جوانان از آن دسته بیماری‌هایی است که در صورت تشخیص به‌موقع، می‌توان آن را کنترل و درمان نمود. پس اگر احساس می‌کنید به آن دچار شده‌اید نگران نباشید و در کمال آرامش ابتدا سعی کنید نشانه‌ها را بررسی کنید. اگر علائم را مشاهده کردید، بدانید که دراسرع‌وقت باید به پزشک مراجعه کنید. موارد گفته شده در این مطلب صرفاً برای تشخیص و اطلاع از علائم پوکی استخوان در جوانی است. تشخیص نهایی را به پزشک متخصص و کلینیک درمانی مورد اعتمادتان، بسپارید و به فکر سلامتی‌تان باشید.